eso1233pl — Zdj�cie prasowe

Ceci N���est Pas Une Pipe ("To nie jest fajka")

Ciekawa ciemna mg�awica widoczna jak nigdy wcze�niej

15 sierpnia 2012

Tak jak Ren�� Magritte napisa� ���To nie jest fajka��� na swoim s�ynnym obrazie, tutaj tak�e to nie jest fajka. Mamy do czynienia ze zdj�ciem fragmentu ogromnego ob�oku mi�dzygwiazdowego py�u, zwanego Mg�awic� Fajka (Pipe Nebula). To nowe i bardzo szczeg���owe zdj�cie obiektu znanego tak�e jako Barnard 59, zosta�o uzyskane za pomoc� instrumentu Wide Field Imager na 2,2-metrowym teleskopie MPG/ESO w Obserwatorium ESO La Silla. Przez przypadek fotografia ukazuje si� w 45. rocznic� �mierci malarza.

Mg�awica Fajka jest pierwszorz�dnym przyk�adem ciemnej mg�awicy. Pocz�tkowo astronomowie wierzyli, �e s� to obszary w kosmosie, w kt��rym nie ma gwiazd. P���niej jednak odkryto, �e ciemne mg�awice to w rzeczywisto�ci ob�oki mi�dzygwiazdowego py�u, tak grube, ze blokuj� �wiat�o do gwiazd po�o�onych za nimi. Sylwetka Mg�awicy Fajka jawi si� na tle bogatych ob�ok��w gwiazd w pobli�u centrum Drogi Mlecznej w gwiazdozbiorze W��ownika.

Barnard 59 stanowi ustnik Mg�awicy Fajka [1] i jest tematem nowego zdj�cia z instrumentu Wide Field Imager na 2,2-metrowym teleskopie MPG/ESO. Ta dziwna i z�o�ona ciemna mg�awica znajduje si� oko�o 600-700 lat �wietlnych od Ziemi.

Nazwa mg�awicy pochodzi od ameryka�skiego astronoma Edwarda Emersona Barnarda, kt��ry jako pierwszy systematycznie rejestrowa� ciemne mg�awice, u�ywaj�c d�ugich ekspozycji fotograficznych. Barnard tak�e jako jeden z pierwszych rozpozna� ich prawdziw� natur�. Barnard skatalogowa� ��cznie 370 ciemnych mg�awic na ca�ym niebie. Sw��j pierwszy dom kupi� z pieni�dzy uzyskanych w nagrod� za odkrycie kilku komet. Barnard by�a niezwyk�ym obserwatorem o wyj�tkowej sile wzroku, kt��ry wni��s� wk�ad w wiele p��l astronomii pod koniec XIX i na pocz�tku XX wieku.

Przy pierwszym spojrzeniu uwag� przykuwa g���wnie wz��r na �rodku zdj�cia, gdzie ciemne, skr�caj�ce si� ob�oki wygl�daj� troch� jak nogi ogromnego paj�ka, rozci�gni�te na paj�czynie z gwiazd. Jednak po kilku chwilach zauwa�amy inne szczeg���y. Mgliste, zadymione kszta�ty wewn�trz ciemno�ci s� pod�wietlane przez nowe, formuj�ce si� gwiazdy. Procesy powstawania gwiazd s� powszechne w obszarach zawieraj�cych g�ste ob�oki molekularne, takie jak ciemne mg�awice. Gaz i py� k��bi� si� razem pod wp�ywem w�asnej grawitacji i przyci�gane jest coraz wi�cej materii, a� uformuje si� gwiazda. Jednak w por��wnaniu do innych podobnych obszar��w, w Barnard 59 zachodzi wzgl�dnie ma�o proces��w gwiazdotw��rczych i ci�gle zawiera wielkie ilo�ci py�u.

Gdy dok�adnie spojrzymy, mo�emy tak�e dostrzec ponad tuzin ma�ych niebieskich, zielonych i czerwonych kresek rozproszonych po ca�ym zdj�ciu. S� to asteroidy, kawa�ki ska� i metali o rozmiarach kilku kilometr��w, kt��re okr��aj� S�o�ce. Wi�kszo�� znajduje si� w pasie planetoid pomi�dzy orbitami Marsa i Jowisza. Barnard 59 znajduje si� oko�o dziesi�� milion��w razy dalej od Ziemi ni� te niewielkie obiekty [2].

I wreszcie, gdy przyjrzymy si� gobelinowi o bogatej teksturze z cia� niebieskich, zastan��wmy si� przez chwil�, �e gdy patrzymy z Ziemi na ten fragment nieba, ca�y ten obraz mo�emy zmie�ci� pod kciukiem wyci�gni�tej d�oni, mimo, �e fizycznie Barnard 59 rozci�ga si� na oko�o sze�� lat �wietlnych.

Uwagi

[1] Ca�a Mg�awica Fajka opr��cz mg�awicy Barnard 59 sk�ada si� z obiekt��w Barnard 65, 66, 67 oraz 78. Na ciemnym, bezchmurnym niebie mo�na j� �atwo zobaczy� nieuzbrojonym okiem. Najlepsze warunki do jej dostrze�enia panuj� na po�udniowych szeroko�ciach geograficznych, gdzie znajduje si� wy�ej na niebie.

[2] Asteroidy poruszaj� si� w trakcie trwania ekspozycji i tworz� kr��tkie �lady. Poniewa� to zdj�cie zosta�o utworzone z kilku ekspozycji uzyskanych w r���nych barwach i r���nych czasach, poszczeg��lne kolory �lad��w tak�e s� przesuni�te wzgl�dem siebie.

Wi�cej informacji

W roku 2012 mija 50. rocznica utworzenia Europejskiego Obserwatorium Po�udniowego (ESO). ESO jest wiod�c� mi�dzyrz�dow� organizacj� astronomiczn� w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na �wiecie. Jest wspierane przez 15 kraj��w: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz W�ochy. ESO prowadzi ambitne programy dotycz�ce projektowania, konstrukcji i u�ytkowania silnych naziemnych instrument��w obserwacyjnych, pozwalaj�c astronomom na dokonywanie znacz�cych odkry� naukowych. ESO odgrywa wiod�c� rol� w promowaniu i organizowaniu wsp���pracy w badaniach astronomicznych. ESO zarz�dza trzema unikalnymi, �wiatowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Du�y Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na �wiecie astronomiczne obserwatorium w �wietle widzialnym oraz dwa teleskopy do przegl�d��w. VISTA pracuje w podczerwieni i jest najwi�kszym na �wiecie instrumentem do przegl�d��w nieba, natomiast VLT Survey Telescope to najwi�kszy teleskop dedykowany przegl�dom nieba wy��cznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, najwi�kszego istniej�cego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 40-metrowej klasy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), kt��ry stanie si� ���najwi�kszym okiem �wiata na niebo���.

Kontakt

Krzysztof Czart
Centrum Astronomii UMK
Toru�, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT & Survey Telescopes Press Officer
Garching bei M��nchen, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Connect with ESO on social media

Jest to t�umaczenie Komunikatu prasowego ESO eso1233