Äîêóìåíò âçÿò èç êýøà ïîèñêîâîé ìàøèíû. Àäðåñ îðèãèíàëüíîãî äîêóìåíòà : http://www.eso.org/public/turkey/news/eso1030/
Äàòà èçìåíåíèÿ: Unknown
Äàòà èíäåêñèðîâàíèÿ: Mon Apr 11 07:36:37 2016
Êîäèðîâêà: Windows-1251

Ïîèñêîâûå ñëîâà: ï ï ï ï ï ï ï ï ï ï ï ï ï ï ï ð ï
BÃ?yÃ?k KÃ?tleli YÄ+ldÄ+zlar | ESO TÃ?rkiye

eso1030tr — Bilim BÃ?lteni

BÃ?yÃ?k KÃ?tleli YÄ+ldÄ+zlar

300 GÃ?neÅ? KÃ?tleli Bir YÄ+ldÄ+z Bulundu

21 Temmuz 2010

GÃkbilimciler ESOâ?Tnun üok BÃ?yÃ?k Teleskopu Ã?zerindeki aletleri bir arada kullanarak doÄ?duÄ?unda aÄ?Ä+rlÄ+Ä?Ä+ GÃ?neÅ?â?Tten 300 kat daha fazla ve Å?u anda en bÃ?yÃ?k yÄ+ldÄ+z kÃ?tlesi olarak kabul edilen 150 gÃ?neÅ? kÃ?tlesinin iki katÄ+ bÃ?yÃ?klÃ?Ä?Ã?nde olan Å?imdiye kadarki en bÃ?yÃ?k kÃ?tleli yÄ+ldÄ+zÄ+ keÅ?fettiler. GÃ?neÅ?â?Tten milyonlarca kez daha parlak, Ãok gÃ?ÃlÃ? rÃ?zgarlarla maddesini uzaya salan bu canavarlarÄ+n varlÄ+Ä?Ä+ belki de â??Ãok bÃ?yÃ?k kÃ?tleli yÄ+ldÄ+zlar nasÄ+l oluÅ?uyor?â?? sorusuna bir katkÄ+ saÄ?layabilir.

Sheffield Ã?niversitesi Astrofizik ProfesÃrÃ? Paul Crowther liderliÄ?indeki bir gÃkbilimci ekibi iki genà yÄ+ldÄ+z kÃ?mesini - NGC 3603 ve RMC 136a - detaylÄ+ olarak araÅ?tÄ+rmak iÃin NASA/ESA Hubble Uzay Teleskopu ile elde edilen arÅ?iv verilerinin yanÄ+sÄ+ra ESOâ?Tnun  üok BÃ?yÃ?k Teleskopâ?Tunu da kullandÄ+lar. GÃ?neÅ?â?Tten 22 000 Ä+Å?Ä+k yÄ+lÄ+ uzaklÄ+kta bulunan  NGC 3603 bulutsunun geniÅ?lemiÅ? gaz ve toz bulutlarÄ+nda yÄ+ldÄ+zlarÄ+n ÃÄ+lgÄ+nca oluÅ?tuklarÄ+ bir kozmik fabrikadÄ+r (eso1005). RMC 136a (daha Ãok R136 olarak bilinir) 165 000 Ä+Å?Ä+k yÄ+lÄ+ uzaklÄ+ktaki komÅ?u gÃkadalarÄ+mÄ+zdan biri olan BÃ?yÃ?k Macellan Bulutuâ?Tnda yer alan Tarantula Bulutsusu iÃindeki  genÃ, bÃ?yÃ?k kÃ?tleli ve sÄ+cak yÄ+ldÄ+zlardan oluÅ?an bir diÄ?er kÃ?medir (eso0613).

AraÅ?tÄ+rma takÄ+mÄ+ yÃ?zey sÄ+caklÄ+Ä?Ä+ GÃ?neÅ?â?Timizden yedi kat daha sÄ+cak olan 40 000 derecenin Ã?zerinde bir Ãok yÄ+ldÄ+z keÅ?fetti, bunlardan bazÄ+larÄ+ ise gÃ?neÅ?ten onlarca kat daha bÃ?yÃ?k ve birkaà milyon kat daha parlaktÄ+r. Modellerle yapÄ+lan karÅ?Ä+laÅ?tÄ+rmalar bu yÄ+ldÄ+zlarÄ+n ÃoÄ?unun 150 gÃ?neÅ? kÃ?tlesinden daha bÃ?yÃ?k kÃ?tleli olarak doÄ?duklarÄ+nÄ+ gÃstermektedir. R136 kÃ?mesinde bulunan R136a1 adlÄ+ yÄ+ldÄ+z, Å?u andaki 265 gÃ?neÅ? kÃ?tlesi ve GÃ?neÅ?â?Tin 320 katÄ+ bÃ?yÃ?klÃ?Ä?Ã?ndeki baÅ?langÄ+à kÃ?tlesiyle  Å?imdiye kadar bulunan en bÃ?yÃ?k kÃ?tleli yÄ+ldÄ+zdÄ+r.

GÃkbilimciler NGC 3603â?Tte bulunan Ãift yÄ+ldÄ+z sistemindeki [1] iki yÄ+ldÄ+zÄ+n kÃ?tlesini de doÄ?rudan ÃlÃerek kullanÄ+lan modelleri doÄ?ruladÄ+lar. KÃ?mede bulunan A1, B ve C yÄ+ldÄ+zlarÄ+nÄ+n baÅ?langÄ+Ã anlarÄ+ndaki tahmini kÃ?tleleri ise 150 gÃ?neÅ? kÃ?tlesinin Ã?zerinde veya ona yakÄ+n bir deÄ?erdedir.
üok bÃ?yÃ?k kÃ?tleli yÄ+ldÄ+zlar Ãok gÃ?ÃlÃ? sÄ+zÄ+ntÄ+lar Ã?retirler. â??ÄœnsanlarÄ+n tersine, bu yÄ+ldÄ+zlar aÄ?Ä+r doÄ?arlar ve yaÅ?landÄ+kÃa kÃ?tle kaybederler. Bir milyon yÄ+ldan biraz daha yaÅ?lÄ+ olan en uà Ãrnek R136a1 yÄ+ldÄ+zÄ+ Å?imdiden â??orta yaÅ?â?? sÄ+nÄ+fÄ+nda,  yoÄ?un kÃ?tle kaybÄ+ sÃ?recinde, ve bu sÃ?reà iÃerisinde baÅ?langÄ+à kÃ?tlesinin beÅ?te birini, diÄ?er bir deyiÅ?le elli gÃ?neÅ? kÃ?tlesi kadar bir kÃ?tleyi uzaya fÄ+rlatmÄ+Å?tÄ+r.â?? diyor Paul Crowther.

EÄ?er R136a1 GÃ?neÅ? Sistemiâ?Tmizdeki GÃ?neÅ?â?Tle yer deÄ?iÅ?tirseydi, GÃ?neÅ?â?Tin dolunayÄ+ gÃlgede bÄ+raktÄ+Ä?Ä+ gibi GÃ?neÅ?â?Ti gÃlgede bÄ+rakÄ+rdÄ+. â??BÃ?yÃ?k kÃ?tlesi DÃ?nyaâ?TnÄ+n bir yÄ+lÄ+nÄ+ Ã?Ã haftaya dÃ?Å?Ã?rÃ?r, yeryÃ?zÃ?nÃ? oldukÃa yoÄ?un morÃtesi Ä+Å?Ä+Ä?a maruz bÄ+rakÄ+r ve yeryÃ?zÃ?nde yaÅ?amÄ+ imkansÄ+z bir hale getirirdi.â?? Â diyor Keele Ã?niversitesiâ?Tnden takÄ+m Ã?yesi Raphael Hirschi.
Bu sÃ?per kÃ?tleli yÄ+ldÄ+zlar oldukÃa nadir bulunurlar ve en yoÄ?un yÄ+ldÄ+z kÃ?melerinde meydana gelirler. Tek yÄ+ldÄ+zlarÄ+ ayÄ+rt etmek - ilk kez gerÃekleÅ?tirildi - VLTâ?Tnin kÄ+zÄ+lÃtesi aletlerinin hassas ÃÃzme gÃ?cÃ?nÃ? gerektirmektedir [2].

TakÄ+m ayrÄ+ca kÃ?melerdeki yÄ+ldÄ+zlarÄ+n olasÄ+ maksimum kÃ?tlelerini ve en bÃ?yÃ?k olanlarÄ+n gÃreli sayÄ+larÄ+nÄ+ da tahmini olarak elde etti. â??En kÃ?ÃÃ?k yÄ+ldÄ+zlarÄ+n kÃ?tlesi JÃ?piterâ?Tin sekiz katÄ+ndan fazla olmalÄ+dÄ+r, bunun altÄ+ndaki cisimler â??baÅ?arÄ+sÄ+z yÄ+ldÄ+zlarâ?T veya kahverengi cÃ?celerdir. Yeni bulgularÄ+mÄ+z yÄ+ldÄ+zlarÄ+n ne kadar bÃ?yÃ?k olabilecekleri konusundaki Ã?st limit deÄ?eriyle ilgili Ãnceki gÃrÃ?Å?leri desteklemekle birlikte bunu yaklaÅ?Ä+k 300 gÃ?neÅ? kÃ?tlesine kadar iki kat arttÄ+rmaktadÄ+r.â?? diyor Postam Astrofizik EnstitÃ?sÃ?â?Tnden takÄ+m Ã?yesi Olivier Schnurr.
R136 iÃinde, sadece dÃrt adet yÄ+ldÄ+zÄ+n baÅ?langÄ+Ã kÃ?tlesi 150 gÃ?neÅ? kÃ?tlesinden fazladÄ+r, yine de bu yÄ+ldÄ+zlar toplamda ortalama 100 000 yÄ+ldÄ+z iÃeren tÃ?m kÃ?menin rÃ?zgar ve Ä+Å?Ä+ma gÃ?cÃ?nÃ?n yarÄ+sÄ+ndan sorumludur. YeryÃ?zÃ?ne en yakÄ+n bÃ?yÃ?k kÃ?tleli yÄ+ldÄ+z oluÅ?um bÃlgesi AvcÄ+ Bulutsu kÃ?mesiyle karÅ?Ä+laÅ?tÄ+rÄ+ldÄ+Ä?Ä+nda, R136a1 sadece kendi Ãevresine elli kat daha fazla enerji yaymaktadÄ+r.

BÃ?yÃ?k kÃ?tleli yÄ+ldÄ+zlarÄ+n oluÅ?umunu anlamak Ãok kÄ+sa yaÅ?am sÃ?releri ve gÃ?ÃlÃ? rÃ?zgarlarÄ+ nedeniyle yeterince bilmece iÃerse de,  R136a1 gibi uà durumlarda bulunan yÄ+ldÄ+zlarÄ+n tespit edilmesi teorisyenleri bu zorluÄ?u aÅ?mada bir adÄ+m daha ileriye gÃtÃ?rmektedir. â??üok bÃ?yÃ?k ya da kÃ?ÃÃ?k doÄ?salar da birden fazla yÄ+ldÄ+z aÅ?Ä+rÄ+ bÃ?yÃ?k kÃ?tleli yÄ+ldÄ+zlarÄ+ Ã?retmek iÃin tek bir yÄ+ldÄ+z oluÅ?turacak Å?ekilde birleÅ?mektedirâ?? diye aÃÄ+klÄ+yor Crowther.

8 ila 150 gÃ?neÅ? kÃ?tlesi aralÄ+Ä?Ä+ndaki yÄ+ldÄ+zlar kÄ+sa yaÅ?amlarÄ+nÄ+n sonunda sÃ?pernova olarak patlarlar ve arkalarÄ+nda ya nÃtron yÄ+ldÄ+zÄ+ ya da karadelikler gibi egzotik kalÄ+ntÄ+lar bÄ+rakÄ+rlar. 150 ila 300 gÃ?neÅ? kÃ?tleli yÄ+ldÄ+zlarÄ+nÄ+n varlÄ+Ä?Ä+nÄ+n ortaya ÃÄ+karÄ+lmasÄ+yla gÃkbilimcilerin bulgularÄ+ kendilerini tamamen savuran, arkada hiÃbir kalÄ+ntÄ+ bÄ+rakmayan ve etrafÄ+na on gÃ?neÅ? kÃ?tlesi kadar demir salan aÅ?Ä+rÄ+ parlak â??Ãift kararsÄ+z sÃ?pernovalarÄ+nâ?? varlÄ+lÄ+Ä?Ä+ ile ilgili beklentilerini arttÄ+rmaktadÄ+r. Son yÄ+llarda bu patlamalar iÃin bir kaà aday ÃnerilmiÅ?tir.

R136a1 sadece bulunan en bÃ?yÃ?k kÃ?tleli yÄ+ldÄ+z deÄ?il, aynÄ+ zamanda en parlak olanÄ+, GÃ?neÅ?â?Tten 10 milyon kez daha parlak. â??Bu canavarlarÄ+n nadir olmasÄ+ndan dolayÄ+, yeni rekorun yakÄ+n bir zamanda kÄ+rÄ+lmasÄ+nÄ+n mÃ?mkÃ?m olmadÄ+Ä?Ä+nÄ+ dÃ?Å?Ã?nÃ?yorum.â?? diye bitiriyor Crowther.

Notlar

[1] NGC 3603'teki A1 yÄ+ldÄ+zÄ+ yÃrÃ?nge dÃnemi 3.77 gÃ?n olan bir Ãift yÄ+ldÄ+zdÄ+r. Sistemdeki iki yÄ+ldÄ+z sÄ+rasÄ+yla 120 ve 92 gÃ?neÅ? kÃ?tlesindedir, bunun anlamÄ+ yÄ+ldÄ+zlar doÄ?duklarÄ+nda sÄ+rasÄ+yla 148 ve 106 gÃ?neÅ? kÃ?tlesindeydiler.

[2] AraÅ?tÄ+rma takÄ+mÄ+ tÃ?mÃ? ESO'nun Å?ili, Paranal GÃzlemevi'ndeki üok BÃ?yÃ?k Teleskop'u Ã?zerindeki SINFONI, ISAAC ve MAD aletlerini kullandÄ+lar.

[3] BaÅ?lÄ+ktaki "daha bÃ?yÃ?k" bu yÄ+ldÄ+zlarÄ+n gÃzlenen en bÃ?yÃ?k yÄ+ldÄ+zlar olduklarÄ+ anlamÄ+na gelmemektedir. KÄ+rmÄ+zÄ+ sÃ?perdevler denilen yÄ+ldÄ+zlar, bin gÃ?neÅ? yarÄ+ÃapÄ+na kadar bir yarÄ+Ãapa sahip olabilirken, mavi R136a1 GÃ?neÅ?'ten yaklaÅ?Ä+k 35 kat daha bÃ?yÃ?ktÃ?r. Bununla birlikte R136a1 Å?imdiye kadar bilinen en bÃ?yÃ?k kÃ?tleli yÄ+ldÄ+zdÄ+r.

Daha fazla bilgi

Bu ÃalÄ+Å?ma Monthly Notices of the Royal Astronomical Society ("The R136 star cluster hosts several stars whose individual masses greatly exceed the accepted 150 Msun stellar mass limit", by P. Crowther et al.) dergisinide bir makale olarak sunulmuÅ?tur.

AraÅ?tÄ+rma takÄ+mÄ+ Paul A. Crowther, Richard J. Parker, ve Simon P. Goodwin (University of Sheffield, UK), Olivier Schnurr (University of Sheffield and Astrophysikalisches Institut Potsdam, Germany), Raphael Hirschi (Keele University, UK), ve Norhasliza Yusof ve Hasan Abu Kassim (University of Malaya, Malaysia) dan oluÅ?maktadÄ+r.Â

ï'? ï'?Avrupa GÃ?ney GÃzlemevi ESO, Avrupa'daki en Ãnemli hÃ?kÃ?metlerarasÄ+ gÃkbilim kuruluÅ?udur ve dÃ?nyanÄ+n en Ã?retken gÃkbilim gÃzlemevidir. 14 Ã?lke tarafÄ+ndan desteklenmektedir: Avusturya, BelÃika, üek Cumhuriyeti, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Finlandiya, Almanya, Äœtalya, Hollanda, Portekiz, Äœspanya, ÄœsveÃ, ÄœsviÃre ve Äœngiltere. TasarÄ+ma, inÅ?aya ve Ãnemli bilimsel keÅ?iflere olanak saÄ?layan gÃ?ÃlÃ? yer tabanlÄ+ gÃzlem faaliyetlerine odaklanan iddialÄ+ bir program yÃ?rÃ?tmektedir. ESO ayrÄ+ca gÃkbilim araÅ?tÄ+rmalarÄ+nda teÅ?vik edici ve dÃ?zenleyici bir dayanÄ+Å?ma konusunda ÃncÃ? bir rol oynamaktadÄ+r. ESO Å?ili'nin Atacama üÃlÃ? bÃlgesinde benzeri olmayan Ã?à adet birinci sÄ+nÄ+f gÃzlem yerleÅ?kesi iÅ?letmektedir: La Silla, Paranal ve Chajnantor. ESO Paranal'da dÃ?nyanÄ+n en geliÅ?miÅ? optik gÃkbilim gÃzlemevi olan üok BÃ?yÃ?k Teleskop'u (Very Large Telescope), ve dÃ?nyanÄ+n en bÃ?yÃ?k tarama teleskopu VISTA'yÄ+ iÅ?letmektedir. ESO varolan en bÃ?yÃ?k gÃkbilim projesi ve devrimsel gÃkbilim teleskopu ALMA'nÄ+n AvrupalÄ+ ortaÄ?Ä+dÄ+r. ESO Å?u anda "gÃkyÃ?zÃ?nÃ? izleyen dÃ?nyanÄ+n en bÃ?yÃ?k gÃzÃ?" olacak 42-metre ÃapÄ+nda Avrupa AÅ?Ä+rÄ+ BÃ?yÃ?k optik/yakÄ+n kÄ+zÄ+lÃte Teleskopu, E-ELT'yi inÅ?a etmeyi planlÄ+yor.Â

BaÄ?lantÄ+lar

ÄœletiÅ?im

Arif Solmaz
üanakkale Astrofizik AraÅ?tÄ+rma Merkezi
üanakkale, T�rkiye
Cep: +90 538 614 2938
E-posta: arif.solmaz@gmail.com

Paul Crowther
University of Sheffield
UK
Tel: +44 114 222 4291
Cep: +44 7946 638 474
E-posta: Paul.Crowther@sheffield.ac.uk

Olivier Schnurr
Astrophysikalisches Institut Potsdam
Potsdam, Germany
Tel: +49 331 7499 353
E-posta: oschnurr@aip.de

Henri Boffin
ESO, La Silla, Paranal and E-ELT Press Officer
Garching, Germany
Tel: +49 89 3200 6222
Cep: +49 174 515 43 24
E-posta: hboffin@eso.org

Connect with ESO on social media

Bu bir ESO BasÄ+n BÃ?lteni Ãevirisidir eso1030.

BÃ?lten HakkÄ+nda

BÃ?lten No.:eso1030tr
AdÄ+:RMC 136a
Facility:Very Large Telescope
Science data:2010MNRAS.408..731C

GÃrÃ?ntÃ?ler

The young cluster RMC 136a
The young cluster RMC 136a
sadece Äœngilizce
The sizes of stars (annotated)
The sizes of stars (annotated)
sadece Äœngilizce
The sizes of stars
The sizes of stars
sadece Äœngilizce
The young cluster RMC 136a
The young cluster RMC 136a
sadece Äœngilizce

Videolar

Zooming in on the young cluster RMC 136a
Zooming in on the young cluster RMC 136a
sadece Äœngilizce

AyrÄ+ca gÃrÃ?ntÃ?leyin...