Äîêóìåíò âçÿò èç êýøà ïîèñêîâîé ìàøèíû. Àäðåñ îðèãèíàëüíîãî äîêóìåíòà : http://jet.sao.ru/hq/lsfvo/devices/mpfs/mpfs_v1.ps Äàòà èçìåíåíèÿ: Wed Feb 24 17:20:44 2010 Äàòà èíäåêñèðîâàíèÿ: Tue Oct 2 03:50:39 2012 Êîäèðîâêà:

mULXTIZRA“KOWYJ SPEKTROGRAF MPFS.
rUKOWODSTWO POLXZOWATELQ
aFANASXEW w.l., wLAS@K w.w., dODONOW s.n., dRABEK s.w.
5 MARTA 1995 G.
aNNOTACIQ
pRIWODITSQ OPISANIE MULXTIZRA“KOWOGO SPEKTROGRAFA, PREDNAZNA­
“ENNOGO DLQ PROWEDENIQ 2D­SPEKTROSKOPII PROTQVENNYH OB—EKTOW, I ME­
TODIKI NABL@DENIJ S NIM. dANY HARAKTERISTIKI OPTI“ESKOJ SISTEMY
I ISPOLXZUEMOJ pzs­MATRICY. iZLOVENA POSLEDOWATELXNOSTX REDUKCII
NABL@DATELXNYH DANNYH.
OTWETSTWENNYJ TELEFON e­mall
aFANASXEW w.l. (878­78)46­296 vafan@sao.stavropol.su

sODERVANIE
1 wwedenie 3
2 sHEMA SPEKTROGRAFA MPFS 5
2.1 pLATFORMA GIDIROWANIQ : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 5
2.1.1 nAWEDENIE I KALIBROWKA : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 5
2.1.2 gIDIROWANIE : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 7
2.1.3 pULXT UPRAWLENIQ PLATFORMY : : : : : : : : : : : : : : : : 8
2.1.4 pARAMETRY PLATFORMY : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 9
2.2 bLOK UWELI“ITELEJ I MIKROLINZ : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 9
2.2.1 pRINCIP RABOTY : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 9
2.2.2 pARAMETRY BLOKA : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 10
2.3 sPEKTROGRAF : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 11
2.3.1 kOLLIMATOR I KAMERA : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 11
2.3.2 dIFRAKCIONNYE RE[ETKI : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 12
2.4 tWERDOTELXNYJ SWETOPRIEMNIK : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 14
2.5 dISTANCIONNOE UPRAWLENIE : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 15
2.6 pARAMETRY SPEKTROGRAFA : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 16
3 pODGOTOWKA K NABL@DENIQM 17
3.1 pROWERKA @STIROWKI PLATFORMY : : : : : : : : : : : : : : : : : : 17
3.2 fOKUSIROWKA SPEKTROGRAFA : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 17
3.3 wYBOR REVIMA RABOTY, FORMIROWANIE KUBA DANNYH : : : : : : : : 18
3.3.1 rEVIM TIGER : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 19
3.3.2 rEVIM PYTHEAS : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 20
3.4 sOSTAW OBORUDOWANIQ APPARATNOJ bta : : : : : : : : : : : : : : : 21
4 pROWEDENIE NABL@DENIJ 22
4.1 uSTANOWKA W PERWI“NOM FOKUSE bta : : : : : : : : : : : : : : : : : 22
4.2 nAWEDENIE I WYBOR ZWEZD GIDIROWANIQ : : : : : : : : : : : : : : : : 23
4.3 kONTROLX USTANOWKI OB—EKTA I FOKUSIROWKA : : : : : : : : : : : : 23
4.4 oPREDELENIE POZICIONNOGO UGLA RASTRA : : : : : : : : : : : : : : : 25
4.5 kALIBROWKA : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 26
4.6 pOSLEDOWATELXNOSTX WYPOLNENIQ NAKOPLENIJ : : : : : : : : : : : : 27
4.7 pROGRAMMY DLQ NAKOPLENIJ S pzs : : : : : : : : : : : : : : : : : 27
5 zAPISX I ARHIWIZACIQ REZULXTATOW 29
6 pOSLEDOWATELXNOSTX OBRABOTKI 31
6.1 rEDUKCIQ ISHODNYH IZOBRAVENIJ : : : : : : : : : : : : : : : : : : 31
6.2 pOSTROENIE GEOMETRII : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 32
6.3 ---KSTRAKCIQ SPEKTROW IZ IZOBRAVENIQ : : : : : : : : : : : : : : : : 32
6.4 lINEARIZACIQ SPEKTROW : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 33

6.5 fORMIROWANIE I ANALIZ KUBA DANNYH : : : : : : : : : : : : : : : : 33
7 kWANTOWAQ ``FFEKTIWNOSTX SPEKTROGRAFA 35
8 aSTROFIZI“ESKIE PRILOVENIQ 36
9 pRILOVENIQ 39
9.1 aTLAS LINIJ SPEKTRA SRAWNENIQ LAMPY sg3C : : : : : : : : : : : 39
9.2 pARAMETRY KOMANDNOJ STROKI PROGRAMM OBRABOTKI : : : : : : : : 43
10 oPISANIE PROGRAMMY FVIZ 49
10.1 nAZNA“ENIE PROGRAMMY : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 49
10.2 zAPUSK PROGRAMMY : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 49
10.3 kL@“I KOMANDNOJ STROKI : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 50
10.4 fUNKCII OSNOWNOGO REVIMA PROGRAMMY : : : : : : : : : : : : : : : 52
10.4.1 uWELI“ENIE/UMENX[ENIE RAZMEROW WYWODIMOGO FRAGMENTA 52
10.4.2 iZMENENIE PALITRY : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 53
10.4.3 oTKL@“ENIE ILI WKL@“ENIE OTDELXNYH CWETOW PALITRY : 53
10.4.4 iZMENENIE [AGA I POROGA WYWODA OTS“ETOW IZOBRAVENIQ : 53
10.4.5 pEREHOD K WIZUALIZACII NOWOGO IZOBRAVENIQ : : : : : : : : 53
10.4.6 wOZWRAT K WIZUALIZACII PREDYDU]EGO IZOBRAVENIQ : : : : 54
10.4.7 wOSSTANOWLENIE IZNA“ALXNYH PARAMETROW WYWODA IZOBRA­
VENIQ : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 54
10.4.8 o“ISTKA ``KRANA OT IZBYTO“NOJ INFORMACII : : : : : : : : 54
10.4.9 wYHOD IZ PROGRAMMY : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 54
10.4.10 sMENA ISPOLXZUEMOJ [KALY WYWODA : : : : : : : : : : : : : 54
10.4.11 wKL@“ENIE/OTKL@“ENIE WYDA“I TEKU]IH OTS“ETOW : : : : 55
10.4.12 kORREKCIQ OTS“ETOW W WYBRANNYH TO“KAH IZOBRAVENIQ : : 55
10.4.13 wKL@“ENIE/OTKL@“ENIE ''LUPY'' DLQ UWELI“ENIQ MELKO­
MAS[TABNYH DANNYH : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 55
10.4.14 wYWOD TEKSTA W WYBRANNOM MESTE IZOBRAVENIQ : : : : : : 55
10.4.15 oTRISOWKA RAMKI S DELENIQMI I OTS“ETAMI NA IZOBRAVE­
NII : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 56
10.4.16 wYWOD EDINICY MAS[TABA : : : : : : : : : : : : : : : : : : 56
10.4.17 pEREME]ENIE PO KRUPNOFORMATNOMU IZOBRAVENI@ : : : : 56
10.5 rABOTA S OTDELXNYMI REPERNYMI TO“KAMI : : : : : : : : : : : : : 56
10.6 pOSTROENIE SE“ENIJ IZOBRAVENIQ : : : : : : : : : : : : : : : : : : 59
10.7 oGRANI“ENIQ I NEOBHODIMYE RESURSY : : : : : : : : : : : : : : : : 61
10.8 rABOTA S DANNYMI W FORMATE FLOAT*4 : : : : : : : : : : : : : : : 61
2

3
1 wwedenie
pRIMENENIE SPEKTROGRAFOW S DLINNOJ ]ELX@ PRI SPEKTRALXNYH ISSLEDOWANIQH
PROTQVENNYH OB—EKTOW IMEET RQD NEDOSTATKOW.oSNOWNYM NEDOSTATKOM QWLQET­
SQ PROSTRANSTWENNAQ ODNOMERNOSTX TAKIH SPEKTROGRAFOW I TRUDNOSTX OTLI“IQ
PROSTRANSTWENNOJ I SPEKTRALXNOJ MORFOLOGII DLQ DETALEJ IZOBRAVENIQ, RAZ­
MER KOTORYH BLIZOK K RAZMERU ]ELI. tO“NAQ LOKALIZACIQ POLOVENIQ ]ELI NA
IZOBRAVENII I POLU“ENIE ABSOL@TNYH POTOKOW W SPEKTRE W TAKIH SPEKTROGRA­
FAH WESXMA ZATRUDNITELXNO.
pOLU“ENIE IZOBRAVENIJ GALAKTIK W UZKIH INTERFERENCIONNYH FILXTRAH I
SRAWNENIE IH DLQ RAZLI“NYH LINIJ ILI U“ASTKOW SPEKTRA POZWOLQET LOKALIZO­
WATX NAIBOLEE INTERESNYE U“ASTKI DLQ POSLEDU@]EGO BOLEE DETALXNOGO ISSLE­
DOWANIQ PRI POMO]I SWETOSILXNYH SPEKTROGRAFOW. dOSTATO“NO ``FFEKTIWNOJ
PRI ISSLEDOWANII KINEMATIKI W UZKIH LINIQH S WYSOKIM SPEKTRALXNYM RAZRE­
[ENIEM, NO NEBOLX[IM “ISLOM ODNOWREMENNO REGISTRIRUEMYH SPEKTRALXNYH
``LEMENTOW (20\Xi40),PREDSTAWLQETSQ W ``TOM SLU“AE PRIMENENIE PERESTRAIWAE­
MYH ``TALONOW fABRI­pERO S REGISTRACIEJ NA PANORAMNYH CIFROWYH SISTEMAH
­ SISTEMY TIPA TAURUS (tEJLOR I aTERTON, 1980) I CIGALE (bULESTEKS I
DR., 1983). oDNAKO W TAKIH SISTEMAH SU]ESTWUET PROBLEMA ''KUBA DANNYH'' ­
PRI PRIBLIVENII K PREDELU UGLOWOGO I SPEKTRALXNOGO RAZRE[ENIQ MY NE MO­
VEM OTLI“ITX PROSTRANSTWENNYH MORFOLOGI“ESKIH OSOBENNOSTEJ W IZOBRAVE­
NII OB—EKTA OT SPEKTRALXNYH. ---TA TRUDNOSTX, DOSTATO“NO TIPI“NAQ DLQ WSEH
INTERFEROMETRI“ESKIH METODOW, MOVET BYTX OBOJDENA WWEDENIEM APRIORNYH
PREDPOLOVENIJ O FORME (PROSTRANSTWENNOJ I SPEKTRALXNOJ) ISSLEDUEMYH DE­
TALEJ.
pREDLOVENNYJ kURTESOM (1980) METOD ''INTEGRALXNOJ POLEWOJ SPEKTROSKO­
PII'', WEROQTNO, QWLQETSQ NAILU“[IM RE[ENIEM OBSUVDAEMOJ PROBLEMY. sUTX
METODA, NA OSNOWE KOTOROGO SOZDAN INTEGRALXNYJ POLEWOJ SPEKTROGRAF TIGER
(kURTES I DR.,1988), ZAKL@“AETSQ W SLEDU@]EM ­ W FOKALXNOJ PLOSKOSTI TE­
LESKOPA, IZOBRAVENIE KOTOROJ POSTROENO PRI POMO]I UWELI“IWA@]EJ LINZY,
USTANOWLEN MASSIW MIKROLINZ (RASTR), KAVDAQ IZ KOTORYH STROIT IZOBRAVENIE
WHODNOGO ZRA“KA TELESKOPA. pOLU“ENNAQ TAKIM OBRAZOM MATRICA IZOBRAVENIJ
MIKROZRA“KOW QWLQETSQ WHODNYM IZOBRAVENIEM SWETOSILXNOGO [IROKOUGOLXNO­
GO SPEKTROGRAFA, DISPERGIRU@]IJ ``LEMENT KOTOROGO USTANOWLEN TAKIM OBRA­
ZOM, “TOBY POLU“AEMYE W PLOSKOSTI SWETOPRIEMNIKA SPEKTRY NE NAKLADYWA­
LISX. tAKOJ SPEKTROGRAF, KAK POKAZALI PERWYE PROBNYE NABL@DENIQ (kURTES
I DR., 1989) OKAZALSQ “REZWY“AJNO ``FFEKTIWNYM INSTRUMENTOM PRI ISSLEDOWA­
NII CENTRALXNYH “ASTEJ NEKOTORYH GALAKTIK I, PO­SU]ESTWU, QWLQETSQ DWUH­
MERNYM SPEKTROFOTOMETROM. mAKSIMALXNOE “ISLO REGISTRIRUEMYH PROSTRAN­
STWENNYH I SPEKTRALXNYH ``LEMENTOW W TAKOM SPEKTROGRAFE OGRANI“ENO TOLXKO
FORMATOM PRIMENQEMOGO SWETOPRIEMNIKA I POLEM ZRENIQ KAMERY SPEKTROGRA­
FA. eDINSTWENNYM NEDOSTATKOM TAKOGO SPEKTROGRAFA QWLQETSQ NEOPTIMALXNOE
ISPOLXZOWANIE POLQ ZRENIQ PRIEMNIKA.

4 1 wwedenie
iSPOLXZOWANIE WOLOKONNO­OPTI“ESKIH ``LEMENTOW W PROBLEME ''PANORAMNOJ''
SPEKTROSKOPII PRIWELO K POQWLENI@ SISTEM TIPA DensePak (bARDEN I sKOTT,
1986) I SILFID (wANDERRIST I DR., 1984). w TAKIH IZOBRAVENIE NA WHODE MULX­
TIOB—EKTNOGO WOLOKONNO­OPTI“ESKOGO SPEKTROGRAFA STROITSQ S POMO]X@ SWE­
TOWODOW, REGULQRNO (NAPRIMER, W WIDE MATRICY) RASPOLOVENNYH W FOKALXNOJ
PLOSKOSTI TELESKOPA. w OTLI“IE OT INTEGRALXNOGO SPEKTROGRAFA TIGER PRO­
STRANSTWENNYE ``LEMENTY W NIH RASPOLOVENY S BOLX[OJ SKWAVNOSTX@.
dLQ CELEJ DETALXNYH SPEKTRALXNYH ISSLEDOWANIJ PROTQVENNYH OB—EKTOW
NA bta W lABORATORII SPEKTROSKOPII I FOTOMETRII sao ran BYL RAZRA­
BOTAN MULXTIZRA“KOWYJ SPEKTROGRAF MPFS (Multi Pupil Field Spectrograph)
6­METROWOGO TELESKOPA, KOTORYJ WNA“ALE PRIMENQLSQ DLQ DETALXNYH ISSLEDO­
WANIJ OKOLOQDERNYH OBLASTEJ SEJFERTOWSKIH GALAKTIK. w PERWOM WARIANTE
SPEKTROGRAFA (aFANASXEW I DR., 1990) BYL USTANOWLEN MULXTILINZOWYJ BLOK W
SO“ETANII SO SWETOWODAMI, A W KA“ESTWE SISTEMY REGISTRACII ISPOLXZOWALASX
SISTEMA S“ETA FOTONOW OT IZOBRAVENIQ kwant (aFANASXEW I DR., 1987).

5
2 sHEMA SPEKTROGRAFA MPFS
mULXTIZRA“KOWYJ POLEWOJ SPEKTROGRAF MPFS (Multi­Pupil Field Spectrograph)
PREDNAZNA“EN DLQ 2D­SPEKTROSKOPII PROTQVENNYH OB—EKTOW S NIZKIM I UME­
RENNYM SPEKTRALXNYM RAZRE[ENIEM (–=ffi– ú 400 \Xi 2000) I S UGLOWYM RAZ­
RE[ENIEM, OPREDELQEMYM OPTIKOJ 6­METROWOGO TELESKOPA, W POLE RAZMEROM DO
15\Theta20 arcsec. sPEKTRY OT MATRICY PROSTRANSTWENNYH ``LEMENTOW REGISTRIRU­
@TSQ ODNOWREMENNO. pRI ISPOLXZOWANII W SPEKTROGRAFE ``TALONA fABRI­pERO
DOSTIGAETSQ RAZRE[ENIE –=ffi– ú 10000.
w SOSTAW SPEKTROGRAFA MPFS WHODQT SLEDU@]IE OSNOWNYE ``LEMENTY, USTA­
NAWLIWAEMYE W STAKANE PERWI“NOGO FOKUSA bta :
ffl PLATFORMA GIDIROWANIQ;
ffl TELEWIZIONNYJ PODSMOTR;
ffl BLOK UWELI“ITELEJ I MIKROLINZ;
ffl SPEKTROGRAF S MATRICEJ pzs;
ffl KREJT kamak DLQ UPRAWLENIQ MATRICEJ pzs.
sPEKTROGRAF POSTROEN PO BLO“NOMU PRINCIPU I KAVDYJ BLOK MOVET IS­
POLXZOWATXSQ NEZAWISIMO. sHEMA SPEKTROGRAFA MPFS POKAZANA NA RIS.1. dI­
STANCIONNOE UPRAWLENIE SPEKTROGRAFA OSU]ESTWLQETSQ S DWUH PULXTOW UPRA­
WLENIQ spektrograf I platforma, RASPOLOVENNYH W APPARATNOJ bta.
2.1 pLATFORMA GIDIROWANIQ
pREDNAZNA“ENA DLQ USTANOWKI OB—EKTA W CENTR POLQ ZRENIQ I GIDIROWANIQ PO
BOKOWYM ZWEZDAM. w PLATFORME TAKVE NAHODITSQ OPTI“ESKIJ TRAKT DLQ KALI­
BROWKI I @STIROWKI OPTI“ESKIH PRIBOROW, USTANAWLIWAEMYH NA PLATFORMU.
pLATFORMA WYPOLNENA KAK UNIWERSALXNOE USTROJSTWO [IROKOGO PRIMENENIQ
DLQ DISTANCIONNYH NABL@DENIJ W STAKANE PERWI“NOGO FOKUSA 6­METROWOGO TE­
LESKOPA bta. uSTANAWLIWAETSQ NA POWOROTNYJ STOL pf bta NA STANDARTNOE
POSADO“NOE MESTO. pLATFORMA RABOTAET W DWUH REVIMAH: NAWEDENIE I GIDIRO­
WANIE.
2.1.1 nAWEDENIE I KALIBROWKA
w ``TOM REVIME, KOTORYJ WKL@“AETSQ OTVATIEM KNOPKI Mirror NA PULXTE UPRA­
WLENIQ platforma, W OPTI“ESKIJ PU“OK W RADIALXNOM NAPRAWLENII WWODIT­
SQ ZERKALO M 1 I PRIZMA P 1 . iZOBRAVENIE OB—EKTA IZ FOKALXNOJ PLOSKOSTI TELE­
SKOPA F 0 PERESTRAIWAETSQ W PLOSKOSTX FOTOKATODA TV­PODSMOTRA OB—EKTIWAMI

6 2 shema spektrografa MPFS
rIS. 1: sHEMA MULXTIZRA“KOWOGO SPEKTROGRAFA MPFS

2.1 pLATFORMA GIDIROWANIQ 7
O 1 I O 2 . w KA“ESTWE TELEWIZIONNOGO PODSMOTRA ISPOLXZUETSQ WIDIKON TIPA li­
702 S PREDUSILENIEM NA ---op S mkp TIPA ---p­10. rEGULIROWKA USILENIQ POD­
SMOTRA OSU]ESTWLQETSQ DISTANCIONNO S PULXTA UPRAWLENIQ PODSMOTRA. mEVDU
OB—EKTIWAMI O 1 I O 2 W PARALLELXNOM PU“KE USTANOWLeNO POLUPROZRA“NOE ZER­
KALO M 2 DLQ PROEKTIROWANIQ W PLOSKOSTX FOTOKATODA PRI POMO]I OB—EKTIWA
O 3 IZOBRAVENIQ SETKI NITEJ, QRKOSTX KOTORYH REGULIRUETSQ DISTANCIONNO S
PULXTA spektrograf.
zERKALO M 1 , WWODIMOE W PU“OK ­ DWUSTORONEE I W REVIME NAWEDENIQ W FOKALX­
NU@ PLOSKOSTX TELESKOPA PROEKTIRUETSQ KALIBROWO“NOE IZOBRAVENIE, OSWE]A­
EMOE LIBO LAMPOJ LINEJ“ATOGO SPEKTRA (NAPOLNENIE Ar­Ne­He), LIBO LAMPOJ
NEPRERYWNOGO SPEKTRA. tURELX T 1 IMEET SLEDU@]IE POZICII :
­ MIRA ;
­ MATOWYJ ``KRAN ;
­ MATOWYJ ``KRAN S OSLABLENIEM 50% ;
­ MATOWYJ ``KRAN S OSLABLENIEM 100%.
oSWE]ENIE MIRY ILI MATOWOGO ``KRANA OSUVESTWLQETSQ “EREZ OPTI“ESKIJ
KUBIK I POZWOLQET PRI NEOBHODIMOSTI POLU“ATX SME[ANNYJ ISTO“NIK SRAWNE­
NIQ (LINEJ“ATYJ I NEPRERYWNYJ SPEKTR). uPRAWLENIE WKL@“ENIEM LAMPY LI­
NEJ“ATOGO SPEKTRA OSU]ESTWLQETSQ DISTANCIONNO S PULXTA spektrograf.
2.1.2 gIDIROWANIE
dLQ GIDIROWANIQ PO DWUM WNEOSEWYM ZWEZDAM, “TO NEOBHODIMO PRI RABOTE W
PERWI“NOM FOKUSE bta, I DLQ KONTROLQ TREH PEREME]ENIJ: PO AZIMUTU A, ZE­
NITNOMU RASSTOQNI@ Z I PARALLAKTI“ESKOMU UGLU P 2 , W PLATFORME ISPOLXZU­
@TSQ DWA GIBKIH STEKLOWOLOKONNYH VGUTA DIAMETROM 5 MM I DLINOJ 300 MM.
oDIN KONEC KAVDOGO VGUTA ZAKREPLEN NEPODWIVNO W PLOSKOSTI IZOBRAVENIQ
OPTI“ESKOJ SHEMY PROEKTIROWANIQ FOKALXNOJ PLOSKOSTI F 0 NA TV­PODSMOTR.
pRI WYWEDENNOJ IZ PU“KA PRIZME P 1 IZOBRAVENIQ TORCOW SWETOWOLOKONNYH VGU­
TOW PROEKTIRU@TSQ NA FOTOKATOD TV­PODSMOTRA. wTOROJ KONEC KAVDOGO VGUTA
PODWIVEN I ZAKREPLEN NA DWIGA@]IHSQ W RADIALXNOM (X­KOORDINATA) I TAN­
GENCIALXNOM (Y­KOORDINATA) NAPRAWLENIQH. nA PODWIVNYJ TOREC KAVDOGO SWE­
TOWODA PROEKTIRUETSQ PRI POMO]I ZERKAL IZOBRAVENIE U“ASTKA POLQ ZRENIQ W
FOKALXNOJ PLOSKOSTI TELESKOPA. pOISK ZWEZD I USTANOWKA NA KREST NITEJ, PRO­
EKTIRUEMYJ NA CENTR POLQ ZRENIQ KAVDOGO POLQ GIDIROWANIQ, OSU]ESTWLQETSQ
PEREME]ENIEM PODWIVNYH KONCOW SWETOWODOW I PRIZM. uPRAWLENIE PEREME]E­
NIEM ­ DISTANCINNOE, S PULXTA platforma. pREDELY PEREME]ENIQ 0\Xi29 MM
PO KOORDINATE X I \Sigma26 MM PO KOORDINATE Y. nA RIS.2 IZOBRAVENY PREDELY PE­
REME]ENIQ W FOKALXNOJ PLOSKOSTI KAVDOGO POLQ GIDIROWANIQ (WID SO STORONY
SPEKTROGRAFA I ORIENTACIQ SISTEMY KOORDINAT NA MONITORE TV­PODSMOTRA W
APPARATNOJ bta. oTMETIM, “TO IZOBRAVENIE NA ``KRANE MONITORA ZERKALXNOE.

8 2 shema spektrografa MPFS
rIS. 2: pREDELY PEREME]ENIQ POLEJ GIDIROWANIQ W KARTINNOJ PLOSKOSTI I
IZOBRAVENIE NA MONITORE TV­PODSMOTRA W DWUH REVIMAH RABOTY
2.1.3 pULXT UPRAWLENIQ PLATFORMY
wID PULXTA platforma POKAZAN NA RIS.3. kLAWI[A mirror PEREKL@“A­
ET REVIM nawedenie/gidirowanie (OTVATO ­ nawedenie, NAVATO
­ gidirowanie). kLAWI[A set1/2 PEREKL@“AET UPRAWLENIE DWIVENIEM PO­
LQ GIDIROWANIQ (OTVATO ­ POLE a, NAVATO ­ POLE w). kLAWI[I xh I xl UPRA­
WLQ@T DWIVENIEM POLQ GIDIROWANIQ W RADIALXNOM, A KLAWI[I yh I yl ­ W
TANGENCIALXNOM NAPRAWLENIQH SOOTWETSTWENNO. iZMERENIE POLOVENIJ POLEJ
GIDIROWANIQ DELAETSQ PRI POMO]I STANDARTNOGO CIFROWOGO WOLXTMETRA, POD­
KL@“AEMOGO K KLEMMAM IZMERENIE x I IZMERENIE y. sETKI POLEJ A I B NA
RIS.2 GRADUIROWANY W SOOTWETSTWII S IZMERQEMYMI OTS“ETAMI.
rIS. 3: wID PULXTA platforma

2.2 bLOK UWELI“ITELEJ I MIKROLINZ 9
2.1.4 pARAMETRY PLATFORMY
ffl MAS[TAB IZOBRAVENIQ W PLOSKOSTI FOTOKATODA TV­PODSMOTRA 10 00 /MM
(PRI WHODNOM MAS[TABE 8.6 00 /MM);
ffl RAZMER POLQ ZRENIQ PODSMOTRA 2.5\Theta2.5 0 (PRIWEDENO K RAZMERU FOTOKATODA
15 MM);
ffl WREMQ PEREKL@“ENIQ REVIMA NAWEDENIE/GIDIROWANIE ­ 6 SEK ;
ffl RAZMER POLEJ ZRENIQ GIDIROWANIQ ­ 42 arcsec;
ffl PREDELY DWIVENIQ POLEJ GIDIROWANIQ :
­ W RADIALXNOM NAPRAWLENII (X) 0\Xi240 arcsec;
­ W TANGENCIALXNOM NAPRAWLENII (Y) \Sigma220 arcsec;
ffl TO“NOSTX OTS“ETA PO KOORDINATAM X I Y 0.1 MM (ú 1 arcsec);
ffl SKOROSTX PEREME]ENIQ POLEJ GIDIROWANIQ 5 arcsec=SEK ;
ffl RABO“IJ OTREZOK (RASSTOQNIE OT POSADO“NOJ PLOSKOSTI PRIBORA DO FO­
KALXNOJ PLOSKOSTI) 43 MM.
2.2 bLOK UWELI“ITELEJ I MIKROLINZ
pREDNAZNA“EN DLQ DLQ FORMIROWANIQ MATRICY MIKROZRA“KOW, KAVDYJ IZ KO­
TORYH SOOTWETSTWUET IZOBRAVENI@ GLAWNOGO ZERKALA TELESKOPA, OSWE]AEMOGO
SOOTWETSTWU@]IM ``LEMENTOM IZOBRAVENIQ OB—EKTA. iSPOLXZUETSQ W DWUH RE­
VIMAH NABL@DENIJ ­ KLASSI“ESKOJ (TIGER) I W KOMBINACII S ``TALONOM fABRI­
pERO (PYTHEAS).
2.2.1 pRINCIP RABOTY
mIKROOB—EKTIWY (UWELI“ITELI), RASPOLOVENNYE NA TURELI T 2 , FORMIRU@T
UWELI“ENNOE IZOBRAVENIE OB—EKTA W PLOSKOSTI F 00 , W KOTOROJ RASPOLOVENA UPO­
RQDO“ENNAQ PRQMOUGOLXNAQ MATRICA KWADRATNYH MIKROLINZ (RASTR). kAVDAQ
MIKROLINZA SOWMESTNO S UWELI“ITELEM FORMIRUET IZOBRAVENIE GLAWNOGO ZER­
KALA (MIKROZRA“OK), OSWE]ENNOE ``LEMENTOM IZOBRAVENIQ, OGRANI“ENNYM RAZ­
MEROM MIKROLINZY. dALEE PRQMOUGOLXNAQ POLU“ENNAQ MATRICA MIKROZRA“KOW
POSTUPAET NA WHOD SWETOSILXNOGO POLEWOGO SPEKTROGRAFA. rAZMER KAVDOJ MI­
KROLINZY RAWEN 3 MM, A FOKUSNOE RASSTOQNIE ­ 17 MM. dIAMETR MIKROZRA“KA NA
WHODE SPEKTROGRAFA OPREDELQETSQ IZ PROSTOGO SOOTNO[ENIQ, KOTOROE POKAZYWA­
ET OGRANI“ENIE WOZMOVNOSTI ISPOLXZOWANIQ MULXTIZRA“KOWOGO SPEKTROGRAFA
NA BOLX[OM TELESKOPE :
d pup = D \Delta
f
\Delta( 00 )=206265; (1)

10 2 shema spektrografa MPFS
GDE D ­ DIAMETR GLAWNOGO ZERKALA, \Delta ­ LINEJNYJ RAZMER KWADRATNOJ MIKRO­
LINZY A f ­ EE FOKUSNOE RASSTOQNIE, \Delta( 00 ) RAZMER WYDELQEMOGO NA IZOBRAVENII
KWADRATNOGO ``LEMENTA W arcsec. pOSLEDNQQ WELI“INA OPREDELQETSQ WYBRANNYM
ZNA“ENIEM UWELI“ENIQ IZOBRAVENIQ OB—EKTA W PLOSKOSTI LINZOWOGO RASTRA. nA­
PRIMER, DLQ 6­METROWOGO TELESKOPA PRI \Delta( 00 )=1 arcsec I \Delta=f =6 (NA[ SLU“AJ),
RAZMER MIKROZRA“KA NA WHODE SPEKTROGRAFA RAWEN 144 MKM.
qSNO, “TO SPEKTRALXNOE RAZRE[ENIE, REALIZUEMOE DALEE W SPEKTROGRAFE, W
TAKOM REVIME (TIGER) BUDET OPREDELQTSQ TOLXKO MONOHROMATI“ESKIM RAZME­
ROM ZRA“KA. pRI ZADANNOJ SWETOSILE KAMERY SPEKTROGRAFA I RAZMERE ``LEMENTA
RAZRE[ENIQ PRIEMNIKA ``TO NAKLADYWAET OGRANI“ENIE NA MAKSIMALXNO WOZMOV­
NYJ RAZMER ``LEMENTA RAZRE[ENIQ. iMENNO ``TIM OBSTOQTELXSTWOM I OPREDELQ­
ETSQ ISPOLXZOWANIE MULXTIZRA“KOWOGO W REVIMAH TIGER I PYTHEAS.
tURELX T 2 MIKROOB—EKTIWOW IMEET 4 POZICII, W KOTORYH RASPOLOVENY MI­
KROOB—EKTIWY, DA@]IE UWELI“ENIQ 10 \Theta , 20 \Theta I 30 \Theta . w “ETWERTOJ POZICII RAS­
POLOVEN MATOWYJ ``KRAN, ISPOLXZUEMYJ DLQ KALIBROWKI TRAKTA PLOSKIM POLEM.
w BLOKE (RIS.1) TAKVE NAHODITSQ TURELX T 3 , W KOTOROJ IMEETSQ 4 POZICII DLQ
USTANOWKI PORQDKORAZDELITELXNYH FILXTROW STANDARTNOGO RAZMERA 40\Theta40 MM.
mEVDU TURELX@ FILXTROW I RASTROM MOVET BYTX USTANOWLEN WWODIMYJ W
PU“OK ``TALON fABRI­pERO (E.F.P. NA RIS.1) FIRMY Queensgate, KOTORYJ IS­
POLXZUETSQ W REVIME RABOTY PYTHEAS. w ``TOM SLU“AE W PLOSKOSTI MIKRO­
ZRA“KOW FORMIRU@TSQ SISTEMA MIKROINTERFERENCIONNYH KOLEC, CENTRY KO­
TORYJ SOWPADA@T S CENTROM KAVDOGO MIKROZRA“KA, A MONOHROMATI“ESKAQ QR­
KOSTX IH MODULIROWANA SPEKTRALXNYM PROPUSKANIEM ISPOLXZUEMOGO ``TALONA.
dLQ WYPOLNENIQ USLOWIQ TELECENTRIZMA PERED ``TALONOM SLEDUET USTANAWLI­
WATX PLOSKOWYPUKLU@ LINZU S FOKUSNYM RASSTOQNIEM 220 MM. qSNO, “TO W
``TOM SLU“AE SPEKTRALXNOE RAZRE[ENIE, REALIZOWANNOE DALEE W SPEKTROGRAFE,
W OTLI“IE OT REVIMA TIGER BUDET OPREDELQTXSQ SPEKTRALXNYM RAZRE[ENIEM
``TALONA fABRI­pERO.
mIKROLINZOWYJ RASTR USTANOWLEN WO WRA]A@]EJSQ WOKRUG OSI OPRAWE I MO­
VET BYTX WYWEDENA DISTANCIONNO IZ PU“KA. pOSLEDNEE REALIZUETSQ TOLXKO PRI
ISPOLXZOWANII SPEKTROGRAFA S LINZOWOJ KAMEROJ DLQ POLU“ENIQ UWELI“ENNOGO
IZOBRAVENIQ W NULEWOM PORQDKE ILI DLQ CELEJ @STIROWKI. pOWERHNOSTX RAS­
TRA, OBRA]ENNAQ K MIKROOB—EKTIWU ­ WYPUKLAQ, I IGRAET ROLX POLEWOJ LINZY,
NEOBHODIMOJ DLQ WYPOLNENIQ USLOWIQ TELECENTRIZMA.
2.2.2 pARAMETRY BLOKA
ffl ISPOLXZUEMYE UWELI“ENIQ MIKROB—EKTIWOW ­ 10 \Theta , 20 \Theta I 30 \Theta ;
ffl MIKROLINZOWYJ RASTR 12 \Theta 16 ``LEMENTOW;
ffl UGLOWYE RAZMERY MIKROLINZ DLQ RAZNYH UWELI“ENIJ ­ 1.3, 0.65 I 0.45
arcsec;

2.3 sPEKTROGRAF 11
ffl ``TALON fABRI­pERO ­ 305 PORQDOK DLQ –5000 š A;
ffl PORQDKORAZDELITELXNYE FILXTRY szs­23, os­14, ks­18;
ffl PROPUSKANIE BLOKA ú 40% W DIAPAZONE 3500\Xi7000 š A.
2.3 sPEKTROGRAF
w OTLI“IE OT PERWOGO WARIANTA MPFS, RABOTAW[EGO NA bta W 1989­1993 GG
(aFANASXEW I DR., 1990), I W KOTOROM PRIMENQLASX LINZOWAQ OPTIKA S BOLX[I­
MI HROMATI“ESKIMI I POLEWYMI ABBERACII, W OPISYWAEMOM SPEKTROGRAFE MY
ISPOLXZUEM SPECIALXNO RASS“ITANU@ DLQ CELEJ [IROKOUGOLXNOJ POLEWOJ SPEK­
TROSKOPII OPTI“ESKU@ SHEMU, IZGOTOWLENNU@ W oPTI“ESKIH MASTERSKIH sao
ran.
2.3.1 kOLLIMATOR I KAMERA
sPEKTROGRAF SOSTOIT IZ 2­H KOMPONENTNOGO APOHROMATA F/3.3 S FOKUSNYM RAS­
STOQNIEM 407 MM I KAMERY --MIDTA F/0.9 S WNUTRENNIM FOKUSOM I FOKUSNYM
RASSTOQNIEM 110 MM (RIS.1). w FOKALXNOJ PLOSKOSTI KOLLIMATORA USTANOWLE­
NA PLOSKOWYPUKLAQ POLEWAQ LINZA DLQ FORMIROWANIQ WYHODNOGO ZRA“KA (NE
POKAZANA NA RIS.1). pERED FOKALXNOJ PLOSKOSTX@ KAMERY USTANOWLENA POLES­
PRQMLQ@]AQ LINZA I PLOSKO­PARALLELXNAQ PLASTINA IZ KWARCA (WHODNOE OKNO
KRIOSTATA) TOL]INOJ 2 MM (NE POKAZANA NA RIS.1). nA OPTI“ESKIE POWERHNOSTI
NANESENO PROSWETLQ@]EE POKRYTIE MgF 2 .
aBBERACII TAKOJ OPTI“ESKOJ SHEMY RASS“ITANY IZ MINIMUMA POLEWYH I
HROMATI“ESKIH ABBERACIJ DLQ PRIMENQEMYH TIPOW STEKOL. wYHODNOJ ZRA“OK
SPEKTROGRAFA NAHODITSQ NA RASSSTOQNII 150 MM OT ZADNEJ POWERHNOSTI KOLLI­
MATORA. rAS“ETNYE ABBERACII SPEKTROGRAFA (WSEGO OPTI“ESKIJ TRAKTA ­ POLE­
WOJ LINZY, KOLLIMATORA, KAMERY, POLESPRQMLQ@]EJ LINZY I OKNA KRIOSTATA)
DLQ RAZLI“NYH DLIN WOLN I UGLOW POLQ ZRENIQ POKAZANY NA RIS.4. rEALXNYE
ABBERACII SISTEMY MOGUT BYTX NESKOLXKO BOLX[E, “TO OPREDELQETSQ O[IBKAMI
IZGOTOWLENIQ I @STIROWKI. tEM NE MENEE, KAK POKAZYWAET OPYT, RAZMER KRUV­
KA RASSEQNIQ W SPEKTROGRAFE NE PREWY[AET 50 MKM WO WSEM SPEKTRALXNOM
DIAPAZONE, A WTORI“NYJ SPEKTR 0.4 MM (PRIWEDENO DLQ FOKALXNOJ PLOSKOSTI
KOLLIMATORA).
pROPUSKANIE OPTIKI SPEKTROGRAFA OPREDELQETSQ TOL]INOJ STEKOL I POTE­
RQMI NA OTRAVENIE. w DIAPAZONE DLIN WOLN (4000\Xi9000 š A) PROPUSKANIE SPEK­
TROGRAFA BOLEE 60%. w KOROTKOWOLNOWOJ OBLASTI SPEKTRA (3500 š A) PROPUSKANIE
SNIVAETSQ DO 30%.

12 2 shema spektrografa MPFS
rIS. 4: tO“E“NAQ DIAGRAMMA MPFS W FOKALXNOJ PLOSKOSTI KAMERY.
2.3.2 dIFRAKCIONNYE RE[ETKI
w SPEKTROGRAFE ISPOLXZUETSQ NABOR DIFRAKCIONNYH RE[ETOK S RAZMEROM ZA­
[TRIHOWANNOJ POWERHNOSTI 150\Theta100 MM, USTANOWLENNYH W STANDARTNYH OPRA­
WAH, SOWMESTIMYH S OPRAWAMI RE[ETOK SPEKTROGRAFA UAGS. nABOR RE[ETOK
REALIZUET OBRATNYE LINEJNYE DISPERSII W PREDELAH 0.8\Xi6.5 š A W WIDIMOM DIA­
PAZONE. sWEDENIQ O PRIMENQEMYH RE[ETKAH PRIWEDENY W TABLICE 1, A KRIWYE
tABLICA 1: pARAMETRY DIFRAKCIONNYH RE[ETOK MPFS
UGOL DL. WOLNY ``FFEKT.
NOMER “ISLO BLESKA RABO“IJ MAKSIMUMA W MAKS. RABO“IJ UWELI“. DISP.
RE[ETKI [TR/MM GRAD. PORQDOK KONCENTR. KONCENTR. DIAPAZON \Gamma
š A, % š A š A/``L.
1 300 3.1 I 3500 65 3000­4500 1.05 4.9
2 300 4.7 I 4500 67 3700­6300 1.07 4.9
3 300 5.8 I 6000 75 4500­9000 1.1 4.9
2199 650 7.9 I 4400 71 3500­7000 1.12 2.2
4 600 10.2 I 5500 70 4000­7800 1.15 2.4
5 600 12.1 I 6500 72 4700­9000 1.18 2.5
6 600 20.1 I 8500 70 8500­12000 1.32 1.3
II 5200 60 4800­6200 1.32 1.3
7 600 39.1 III 7000 40 6400­8000 1.94 0.9
8 1200 17.7 I 5000 65 3700­7000 1.3 1.3
9 1200 24.3 I 6000 60 4500­9500 1.4 1.4
10 1200 30.5 I 9000 60 7500­12000 1.56 1.0
KONCENTRACII ``NERGII DLQ ZNA“ENIQ UGLA MEVDU PADA@]IM I DIFRAGIROWAN­
NYM PU“KOM RAWNYM 40 ffi NA RIS.5. zNA“ENIQ DISPERSII W POSLEDNEJ KOLONKE
TABLICA PRIWEDENO DLQ ``LEMENTA 18 MKM.

2.3 sPEKTROGRAF 13
rIS. 5: kRIWYE KONCENTRACII DIFRAKCIONNYH RE[ETOK MPFS

14 2 shema spektrografa MPFS
zDESX MY NE PRIWODIM DANNYH DLQ DIFRAKCIONNYH RE[ETOK IZ KOMPLEKTA
SPEKTROGRAFA UAGS, KOTORYE TAKVE MOGUT BYTX ISPOLXZOWANY PRI NABL@­
DENIQH S MULXTIZRA“KOWYM SPEKTROGRAFOM ­ SWEDENIQ O NIH MOVNO NAJTI W
OPISANII sWETOSILXNOGO SPEKTROGRAFA PERWI“NOGO FOKUSA bta.
2.4 tWERDOTELXNYJ SWETOPRIEMNIK
dLQ REGISTRACII IZOBRAVENIJ SPEKTROW W SPEKTROGRAFE ISPOLXZUETSQ pzs­
MATRICA TIPA ISD015A (IZGOTOWITELX ''---LEKTRON'', sANKT­pETERBURG). mATRI­
CA S POLESPRQMLQ@]EJ LINZOJ NAHODITSQ WNUTRI KAMERY --MIDTA W KRIOSTA­
TIROWANOM OB—EME. kRIOSTAT S VIDKIM AZOTOM, OBESPE“IWA@]IJ RABOTU MA­
TRICY pzs WO WNUTRENNEM FOKUSE KAMERY --MIDTA, IZGOTOWLEN WO wnii TELE­
WIDENIQ. sISTEMA REGISTRACII, OBESPE“IWA@]AQ RABOTU pzs S PERSONALXNYM
KOMPX@TEROM PC/AT RAZRABOTANA W LABORATORII pERSPEKTIWNYH RAZRABOTOK
sao ran. pARAMETRY PRIBORA, KOTORYJ SOPOSTAWIM S PODOBNYMI SISTEMAMI,
RABOTA@]IMI NA bta, SLEDU@]IE :
ffl RAZMER ``LEMENTA RAZRE[ENIQ ­ 18\Theta24 MKM;
ffl “ISLO ``LEMENTOW ­ 530\Theta580;
ffl WELI“INA KWANTA PREOBRAZOWANIQ (ADU) 3.3, 7, 15 e \Gamma ;
ffl [UM S“ITYWANIQ ú 12 e \Gamma ;
ffl GLUBINA POTENCIALXNOJ QMY ­ ú 100 000 e \Gamma ;
ffl DIAPAZON ZNA“ENIJ OCIFROWANNOGO SIGNALA 0 ­ 8191;
ffl SKOROSTX S“ETA KOSMI“ESKIH “ASTIC 3--4 ZA MIN.;
ffl RABO“AQ TEMPERATURA ­110 ffi C;
ffl RASHOD VIDKOGO AZOTA 2 LITRA/SUTKI;
ffl WREMQ NEPRERYWNOJ RABOTY KRIOSTATA BEZ DOZAPRAWKI 24 “ASA.
sPEKTRALXNAQ “UWSTWITELXNOSTX PRIEMNIKA SOGLASNO DANNYM IZGOTOWITELQ
PRIWEDENA NA RIS.6.
pOLOVENIE MATRICY WNUTRI KAMERY FIKSIRUETSQ OTNOSITELXNO ZERKALA
PRI POMO]I KWARCEWYH STERVNEJ. tERMOSTABILXNOSTX TAKOJ KONSTRUKCII DO­
STATO“NO WYSOKAQ I NE TREBUET PEREFOKUSIROWKI KAMERY PRI IZMENENII TEM­
PERATUR.

2.5 dISTANCIONNOE UPRAWLENIE 15
rIS. 6: sPEKTRALXNAQ “UWSTWITELXNOSTX PRIEMNIKA
2.5 dISTANCIONNOE UPRAWLENIE
uPRAWLENIE SPEKTROGRAFOM ­ POWOROT RE[ETKI, OTKRYTIE ZATWORA I WKL@“ENIE
SPEKTRA SRAWNENIQ, WWOD/WYWOD MULXTIZRA“KOWOGO BLOKA ­ MOVET SU]ESTWLQET­
SQ KAK W STAKANE, PRI POMO]I KNOPOK, RASPOLOVENNYH NEPOSREDSTWENNO NA SPEK­
TROGRAFE, TAK I DISTANCIONNO, S PULXTA spektrograf, RASPOLOVENNOGO W
APPARATNOJ bta. dLQ DISTANCIONNOGO OTS“ETA UGLA RE[ETKI NEOBHODIMO POD­
KL@“ATX K KLEMMAM ''WNE[NEE IZMERENIE '' CIFROWOJ WOLXTMETR. kALIBROWKA
OTS“ETOW UGLOW POWOROTA DLQ RE[ETOK S RAZLI“NYM “ISLOM [TRIHOW POKAZANA
W TABLICE 2. w PERWOJ KOLONKE TABLICY PRIWEDENY UGLY POWOROTA PO OTS“ET­
NOJ [KALE SPEKTROGRAFA, WO WTOROJ ­ OTS“ETY CIFROWOGO WOLXTMETRA, A W PO­
SLEDU@]IH ­ DLINY WOLN W š A, SOOTWETSTWU@]IE CENTRU POLQ ZRENIQ KAMERY
I MULXTIZRA“KOWOGO BLOKA. oTS“ET UGLA, SOOTWETSTWU@]IJ NULEWOMU PORQDKU
PRIBLIZITELXNO RAWEN 9.8. eGO ZNA“ENIE DLQ KAVDOJ RE[ETKI UTO“NQETSQ WO
WREMQ NABL@DENIJ.
nA PULXTE UPRAWLENIQ spektrograf NAHODITSQ TAKVE REGULIROWKA QR­
KOSTI KRESTA NITEJ, WWODIMOGO W IZOBRAVENIE POLQ NA TV­PODSMOTRE OB—EKTI­
WOM O 3 (SM. RIS.1).

16 2 shema spektrografa MPFS
tABLICA 2: kALIBROWKA OTS“ETOW UGLA POWOROTA RE[ETOK MPFS
UGOL 300 325 600 600 600 650 650 1200 1300
GRAD. OTS“ET (I) (I) (I) (II) (III) (I) (II) (I) (I)
30.5 9.054 3329 3072
31 8.918 3933 3631
32 8.647 5144 4748
33 8.324 6585 6078
34 8.060 7762 7165 3072
35 7.768 9064 8367 3584 3308
36 7.476 9569 4104 3788
37 7.174 4637 4280
38 6.870 5174 4776
40 6.293 6192 5716
42 5.429 7718 7124 3859 3562
45 4.853 8736 4368 8064 4368 4032
50 3.380 5668 5668 5232
55 1.911 6967 6867 6967 6431
60 0.469 8237 5491 8137 8237 7604
61 0.155 8516 5677 8416 8516 7861
2.6 pARAMETRY SPEKTROGRAFA
ffl FOKUSNOE RASSTOQNIE KOLLIMATORA F=407 MM, SWETOSILA F/3.3;
ffl FOKUSNOE RASSTOQNIE KAMERY --MIDTA F=110 MM, SWETOSILA F/0.9;
ffl DIAMETR WYHODNOGO ZRA“KA 102 MM, RASSTOQNIE OT POSLEDNEJ POWERHNOSTI
KOLLIMATORA 150 MM;
ffl PROSWETLENIE OPTI“ESKIH POWERHNOSTEJ MgF 2 ;
ffl RABO“IJ SPEKTRALXNYJ DIAPAZON 3500\Xi9500 š Aš A;
ffl POLE ZRENIQ KAMERY ! = \Sigma5 ffi , ILI \Sigma10 MM W PLOSKOSTI SWETOPRIEMNIKA;
ffl SWETOPRIEMNIK ­ pzs MATRICA 530\Theta580 ``LEMENTOW, POME]ENNAQ W KRIO­
STATIROWANNYJ OB—EM WNUTRI KAMERY;
ffl UGOL MEVDU PADA@]IM I DIFRAGIROWANNYM PU“KOM 40 ffi ;
ffl REALIZUEMYJ NABOR DISPERSIJ 0.9\Xi6.5 š A/``L.;
ffl WREMQ SRABATYWANIQ ZATWORA ú 3 SEK.;

17
3 pODGOTOWKA K NABL@DENIQM
pODGOTOWKA K NABL@DENIQM ZAKL@“AETSQ W PROWERKE W LABORATORII RABOTOSPO­
SOBNOSTI OTDELXNYH UZLOW PRIBORA: PLATFORMY, SPEKTROGRAFA, PRIEMNIKA, W
PODKL@“ENII I PROWERKE DISTANCIONNOGO UPRAWLENIQ, USTANOWKE TELEPODSMO­
TRA, PROWERKI @STIROWKI PLATFORMY I MULXTIZRA“KOWOGO BLOKA, WYPOLNENII
PROBNYH NAKOPLENIJ I FOKUSIROWKI SPEKTROGRAFA. mOVET OKAZATXSQ NEOBHO­
DIMOJ OTKA“KA KRIOSTATA, HOTQ ``TA PROCEDURA WYPOLNQETSQ NE “A]E ODNOGO
RAZA W NESKOLXKO MESQCEW.
3.1 pROWERKA @STIROWKI PLATFORMY
pRAWILXNAQ @STIROWKA PLATFORMY PREDPOLAGAET SOWME]ENIE TREH PLOSKOSTEJ:
FOKALXNOJ PLOSKOSTI TELESKOPA (F 0 NA RIS.1), PLOSKOSTI PROEKTIRUEMOGO NA TE­
LEPODSMOTR KRESTA NITEJ I WYHODNYH TORCOW SWETOWODOW GIDIROWANIQ. `STI­
ROWKA PROWODITSQ OTNOSITELXNO KRESTA NITEJ W TAKOJ POSLEDOWATELXNOSTI.
sNA“ALA FOKUSIRUETSQ IZOBRAVENIE KRESTA NITEJ NA FOTOKATODE TELEPOSMO­
TRA. zATEM PERED PLATFORMOJ USTANAWLIWAETSQ ISKUSSTWENNAQ ZWEZDA, IZOBRA­
VENIE KOTOROJ FOKUSIRUETSQ NA TELEPOSMOTRE PRI REVIME RABOTY PLATFOR­
MY nawedenie. uSTANOWIW REVIM PLATFORMY gidirowanie, PROWERQEM
FOKUSIROWKU IZOBRAVENIQ ISKUSTWENNOJ ZWEZDY NA KAVDOM IZ SWETOWODOW, DLQ
“EGO NEOBHODIMO SME]ATX PROEKTOR ISKUSTWENNOJ ZWEZDY W PLOSKOSTI, PERPEN­
DIKULQRNOJ OSI PLATFORMY. pRI NALI“II RASFOKUSIROWKI IZOBRAVENIJ NEOB­
HODIMO PODPRAWITX POLOVENIE SWETOWODOW W OPRAWAH, SME]AQ IH WDOLX OPTI“E­
SKOJ OSI.
w OT—@STIROWANNOJ TAKIM OBRAZOM PLATFORME FOKALXNAQ PLOSKOSTX NAHO­
DITSQ NA FIKSIROWANNOM RASSTOQNII OT POSADO“NOGO MESTA, NA KOTOROE USTA­
NAWLIWAETSQ SPEKTROGRAF. uSTANAWLIWAEMYJ NA PLATFORMU PRIBOR FOKUSIRU­
ETSQ OTNOSITELXNO ``TOJ PLOSKOSTI. pOSLE USTANOWKI PLATFORMY W spf NEOB­
HODIMO PROWERITX KA“ESTWO @STIROWKI, POSLEDOWATELXNO FOKUSIRUQ WIZUALXNO
IZOBRAVENIE ZWEZDY W REVIME nawedenie I gidirowanie, I SRAWNIWAQ
ZNA“ENIQ FOKUSA TELESKOPA S PRAWILXNYM POLOVENIEM FOKUSA NA WHODE MULX­
TIZRA“KOWOGO BLOKA. uDOWLETWORITELXNOJ S“ITAETSQ RAZNICA FOKUSOW NE BOLEE
0.4 MM. pRI ``TOM MOVNO KONTROLIROWATX W PROCESSE NAKOPLENIQ PRAWILXNU@
FOKUSIROWKU SISTEMY PO IZOBRAVENIQM GIDIRU@]IH ZWED.
3.2 fOKUSIROWKA SPEKTROGRAFA
fOKUSIROWKA SPEKTROGRAFA PREDPOLAGAET SOWME]ENIE POLOVENIQ FOKALXNOJ
PLOSKOSTI MIKROOB—EKTIWA MULXTIZRA“KOWOGO BLOKA S FOKALXNOJ PLOSKOSTX@
TELESKOPA I FOKUSIROWKU OPTIKI SPEKTROGRAFA.
pERWAQ PROCEDURA MOVET BYTX WYPOLNENA KAK W LABORATORII, TAK I NA TE­
LESKOPE I PROWODITSQ NE “A]E RAZA W POLUGODIE. dLQ POLU“ENIQ PRAWILXNOGO

18 3 podgotowka k nabl`deniqm
POLOVENIQ MIKROOB—EKTIWA PROEKTIRUEM NA WHOD SPEKTROGRAFA IZOBRAVENIE
ZWEZDY. zATEM PROWERQEM OTS“ET FOKUSA DLQ IZOBRAVENIQ ZWEZD W POLQH GIDI­
ROWANIQ I UWELI“ENNOGO IZOBRAVENIQ ZWEZDY NA WHODE MIKROLINZOWOGO RASTRA.
pOSLEDNEE IZOBRAVENIE POLU“AEM NA MATRICE pzs W NULEWOM PORQDKE. pRI NA­
LI“II RAZNICY FOKUSOW TURELX MIKROOB—EKTIWOW DWIGAETSQ WDOLX OPTI“ESKOJ
OSI PRI POMO]I KREMALXERY DO POLU“ENIQ NUVNOGO OTS“ETA FOKUSA. dALEE ``TA
PROCEDURA POWTORQETSQ DLQ KAVDOGO MIKROOB—EKTIWA.
pRI FOKUSIROWKE OPTIKI SPEKTROGRAFA PREDPOLAGAETSQ, “TO KAMERA --MID­
TA OTFOKUSIROWANA NA BESKONE“NOSTX I NAKLONY PLOSKOSTEJ OTSUTSTWU@T. wWI­
DU SLOVNOSTI PROCEDURY FOKUSIROWKI KAMERY, MY EE ZDESX NE OPISYWAEM. fO­
KUSIROWKA IZOBRAVENIJ SPEKTROW NA pzs OSU]ESTWLQETSQ DWIVENIEM KOLLIMA­
TORA (WRA]ENIEM EGO W REZXBE OPRAWY). pOLOVENIE KOLLIMATORA OTS“ITYWAETSQ
PO [KALE, NANESENNOJ NA OPRAWE, A “ISLO OBOROTOW ­ PO LINEJKE. cENA DELENIQ
[KALY NA OPRAWE ­ 0.05 MM, [KALY NA LINEJKE ­ 1 MM. dLQ FOKUSIROWKI SLEDUET
POLU“ITX SERI@ 7\Xi10 FOKUSIROWO“NYH NAKOPLENIJ SPEKTRA SRAWNENIQ S [AGOM
0.3\Xi0.2 MM. pRI PROWEDENII FOKUSIROWKI NEOBHODIMO WWESTI DIAGONALXNOE ZER­
KALO (REVIM nawedenie), WKL@“ITX SPEKTR SRAWNENIQ I OTKRYTX L@K W BO­
KOWOJ STENKE SPEKTROGRAFA DLQ IZMERENIQ POLOVENIQ FOKUSA KOLLIMATORA. dA­
LEE IZMERQ@TSQ POLU[IRINY LINII W CENTRE I PO UGLAM IZOBRAVENIQ.aNALIZ
POLU[IRIN LINIJ NA IZOBRAVENII DELAETSQ PROGRAMMOJ FVIZ.EXE. pOLOVE­
NIE FOKUSA WYBIRAETSQ PO IZOBRAVENI@ S NAIMENX[IMI SREDNIMI ZNA“ENIQMI
POLU[IRINY LINIJ. tAK KAK NA REALXNYH IZOBRAVENIQ ESTX DEGRADACIQ RAZ­
RE[ENIQ PO POL@, NAILU“[IJ FOKUS OPREDELQETSQ DLQ U“ASTKOW IZOBRAVENIQ
NA 1/2 RASSTOQNIQ OT CENTRA POLQ ZRENIQ. pRI FOKUSIROWKE IZOBRAVENIQ REKO­
MENDUETSQ POLXZOWATXSQ SME[ANNYM (LINEJ“ATYJ+NEPRERYWNYJ) ISTO“NIKOM
SPEKTRA SRAWNENIQ. pRI ``TOM KONTROLIRUETSQ ODNOWREMENNO [IRINA LINIJ
WDOLX DISPERSII I [IRINA NITOK SPEKTRA.
nAKOPLENIQ IZOBRAVENIJ WYPOLNQ@TSQ S POMO]I PROGRAMM CCDST.EXE I
CCDW.EXE ILI W OBOLO“KE CCDO.EXE. ---TI PROGRAMMY OPISANY NIVE W RAZ­
DELE, POSWQ]ENNOM WYPOLNENI@ PROCESSA NABL@DENIJ. iZMERENI@ PARAMETROW
LINIJ SPEKTRA SRAWNENIQ PO POL@ OSU]ESTWLQETSQ PRI POMO]I PROGRAMMY
FVIZ.EXE, OPISANIE KOTOROJ PRIWEDENO PRIWEDENO W KONCE NASTOQ]EGO RUKO­
WODSTWA.
3.3 wYBOR REVIMA RABOTY, FORMIROWANIE KUBA DANNYH
nASTROJKA SPEKTROGRAFA S CELX@ WYBORA RAZMERA KUBA DANNYH PROWODITSQ, KAK
PRAWILO, W NA“ALE SETA NABL@DENIJ, A SMENU NAPRAWLENIQ DISPERSII MOVNO DE­
LATX W TE“ENII NO“I NABL@DENIJ S ap. nA RIS.1 POKAZAN PRINCIP FORMIROWA­
NIQ KUBA DANNYH W MULXTIZRA“KOWOM SPEKTROGRAFE. uWELI“ENNOE IZOBRAVENIE
OB—EKTA A DISKRETIZUETSQ NA MATRICU N \ThetaM PRQMOUGOLXNYH ``LEMENTOW LINZO­
WYM RASTROM I NA WYHODE RASTRA PREOBRAZUETSQ W MATRICU MIKROZRA“KOW B. nA
WYHODE KAMERY OBRAZUETSQ NM SPEKTROW OT ``LEMENTOW IZOBRAVENIQ, PRI ``TOM

3.3 wYBOR REVIMA RABOTY, FORMIROWANIE KUBA DANNYH 19
SPEKTRY RASPOLOVENY NA FORMATE pzs POSLEDOWATELXNO I CENTRALXNAQ DLINA
WOLNY W SPEKTRAH, SOOTWETSTWU@]IH STROKAM WHODNOJ MATRICY (NAPRAWLENIE
DISPERSII), SME]AETSQ OT SPEKTRA K SPEKTRU (C). wELI“INA ``TOGO SME]ENIQ
RAWNA RASSTOQNI@ MEVDU MONOHROMATI“ESKIMI IZOBRAVENIQMI MIKROZRA“KOW
W STROKE WHODNOJ MATRICY, WDOLX KOTOROJ RASPOLOVENO NAPRAWLENIE DISPERSII
SPEKTROGRAFA. dLQ POLU“ENIQ RAZDELXNOGO IZOBRAVENIQ SPEKTROW OT OTDELX­
NYH ``LEMENTOW IZOBRAVENIQ NEOBHODIMO POWERNUTX LINZOWYJ RASTR NA UGOL
RAWNYJ arctg(1=N ). kOLI“ESTWO ODNOWREMENNO REGISTRIRUEMYH SPEKTROW BUDET
OPREDELQTXSQ FORMATOM ISPOLXZUEMOGO PRIEMNIKA I [IRINOJ NITKI SPEKTRA
POPEREK DISPERSII. --IRINA NITKI OPREDELQETSQ MONOHROMATI“ESKIM RAZMEROM
MIKROZRA“KA I RAZRE[ENIEM OPTIKI SPEKTROGRAFA.
~ISLO ``LEMENTOW W SPEKTRE, ODNOWREMENNO REGISTRIRUEMYH OT WSEH ``LEMEN­
TOW IZOBRAVENIQ, RAWNO RAZNICE MEVDU “ISLOM ``LEMENTOW pzs WDOLX DISPE­
RSII I MONOHROMATI“ESKIM RAZMEROM (W ``LEMENTAH RAZRE[ENIQ) MATRICY MI­
KROZRA“KOW W NAPRAWLENII DISPERSII. sPEKTROGRAF MPFS DAET WOZMOVNOSTX
ISPOLXZOWATX RAZNYE ISHODNYE RAZMERY RASTRA, “TO W KOMBINACII S ISPOLXZO­
WANIEM MATRICY pzs PRQMOUGOLXNYH RAZMEROW I DIFRAKCIONNYH RE[ETOK S
RAZLI“NYMI UGLAMI BLESKA DAET WOZMOVNOSTX POLU“ATX RAZLI“NYE KUBY DAN­
NYH PRI NABL@DENIQH.
3.3.1 rEVIM TIGER
w ``TOM REVIME, KAK UVE OTME“ALOSX, SPEKTRALXNOE RAZRE[ENIE OGRANI“ENO
MONOHROMATI“ESKIM RAZMEROM MIKROZRA“KA. mATRICA pzs MOVET BYTX IS­
POLXZOWANA W DWUH WARIANTAH (``TO ZAWISIT OT SPOSOBA USTANOWKI KAMERY NA
SPEKTROGRAFE). w PERWOM SLU“AE DISPERSIQ NAPRAWLENA WDOLX KOROTKOJ STO­
RONY MATRICY S RAZMEROM ``LEMENTA 18 MKM (short­mode), A WTOROM SLU“AE ­
WDOLX DLINNOJ STORONY S RAZMEROM ``LEMENTA 24 MKM (long­mode). mONOHROMA­
TI“ESKIJ RAZMER MIKROZRA“KA W FOKALXNOJ PLOSKOSTI MATRICY OPREDELQETSQ
SOOTNO[ENIEM
d – = d pup F cam =(F col \Gamma); (2)
GDE d pup ­ DIAMETR MIKROZRA“KA NA WHODE, OPREDELQEMYJ SOOTNO[ENIEM (1), F cam
I F col ­ FOKUSNYE RASSTOQNIQ KOLLIMATORA I KAMERY, A \Gamma ­ UGLOWOE UWELI“E­
NIE DIFRAKCIONNOJ RE[ETKI (PRIWODITSQ W PREDPOSLEDNEJ KOLONKE TABLICY
2). w TABLICE 3 PRIWEDENY REKOMENDUEMYE WARIANTY RABOTY SO SPEKTROGRA­
FOM PRI ISPOLXZOWANII MIKROOB—EKTIWA 10 \Theta (MAS[TAB 1.3 arcsec=``L:). pOLE
ZRENIQ SPEKTROGRAFA PRI ``TOM SOSTAWLQET 13\Theta15 arcsec ILI 16\Theta20 arcsec. w
“ETWERTOJ KOLONKE TABLICY PRIWODITSQ SREDNEE RASSTOQNIE MEVDU SPEKTRA­
MI W NAPRAWLENII POPEREK DISPERSII. nUVNO IMETX WWIDU, “TO IZ­ZA O[IBOK
IZGOTOWLENIQ LINZOWOGO RASTRA, SPEKTRY RASPOLOVENY NA FORMATE pzs W NA­
PRAWLENII PERPENDIKULQRNO DISPERSII NERAWNOMERNO. pRIWODIMOE W POSLEDNEJ
KOLONKE TABLICY SPEKTRALXNOE RAZRE[ENIE OPREDELQETSQ MONOHROMATI“ESKIM
RAZMEROM MIKROZRA“KA, KOTORYJ PRI DANNOM UWELI“ENII SOSTAWLQET 220 MKM.

20 3 podgotowka k nabl`deniqm
tABLICA 3: rEKOMENDUEMYE WARIANTY ISPOLXZOWANIQ MPFS
KUB DANNYH NOMER NAPRAWLENIE \Deltay DISPERSIQ RAZRE[ENIE
(x \Theta y \Theta –) RE[ETKI DISPERSII ``LEM. š A/``L. š A
10\Theta16\Theta290 #7 short 3.4 0.91 1.6
10\Theta16\Theta220 #6,#8 short 3.4 1.25 3
10\Theta12\Theta320 #6,#8 long 4.5 1.67 4
10\Theta16\Theta150 #5 short 3.4 2.4 6.8
10\Theta12\Theta190 #5 long 4.5 3.2 9
10\Theta12\Theta270 #2,#3 long 4.5 6.5 15
iSPOLXZOWANIE MIKROOB—EKTIWA 20 \Theta POZWOLQET ULU“[ITX SPEKTRALXNOE RAZRE­
[ENIE NA MALYH DISPERSIQH PO“TI W DWA RAZA I UWELI“ITX MAS[TAB IZOBRA­
VENIQ NA LINZOWOM RASTRE DO 0.7 arcsec/``L. tAKOJ WARIANT RABOTY SLEDUET
PRIMENQTX LI[X PRI KA“ESTWE IZOBRAVENIQ PORQDKA 1 arcsec. eSLI ISPOLXZU­
@TSQ S DRUGIE FORMATY LINZOWOGO RASTRA I ORIENTACII KAMERY SPEKTROGRAFA,
RAZMER KUBA DANNYH MOVET BYTX NAJDEN S ISPOLXZOWANIEM SOOTNO[ENIJ (1) I
(2) I DANNYH TABLICY 1. sLEDUET OTMETITX, “TO RABOTA S POLNYM FORMATOM
MULXTIZRA“KOWOGO BLOKA PRED—QWLQET WESXMA VESTKIE TREBOWANIQ K KA“ESTWU
FOKUSIROWKI OPTIKI SPEKTROGRAFA I OSLOVNQET OBRABOTKU DANNYH (IZ­ZA TRUD­
NOSTI RAZDELENIQ SPEKTROW POPEREK DISPERSII).
3.3.2 rEVIM PYTHEAS
iSPOLXZOWANIE KOMBINACII MULXTIZRA“KOWOGO SPEKTROGRAFA I ``TALONA fABRI­
pERO WPERWYE PREDLOVENO vORVELINOM (lE kOARER I DR., 1992) I POZWOLQET
DOSTI“X RAZRE[ENIQ –=ffi– ú 10 4 W ZADA“AH 2D­SPEKTROSKOPII. w ``TOM SLU“AE,
PRI USTANOWKE ``TALONA PERED LINZOWYM RASTROM NA WHODE SPEKTROGRAFA MATRI­
CA MIKROZRA“KOW MODULIROWANA PROPUSKANIEM ``TALONA, I IZOBRAVENIE SPEKTRA
OT OTDELXNOGO ``LEMENTA PREDSTAWLQET SOBOJ POSLEDOWATELXNOSTX MONOHROMA­
TI“ESKIH IZOBRAVENIJ MIKROZRA“KOW, SOOTWETSTWU@]IH RAZLI“NYM PORQDKAM
``TALONA. rASSTOQNIE MEVDU CENTRAMI IZOBRAVENIJ MIKROZRA“KOW WDOLX DISPE­
RSII RAWNO –=p, GDE p ­ PORQDOK ``TALONA DLQ SOOTWETSTWU@]EJ DLINY WOLNY –.
sPEKTRALXNYJ DIAPAZON, ODNOWREMENNO REGISTRIRUEMYJ W ``TOM SLU“AE, BUDET
OPREDELQTXSQ WARIANTOM ISPOLXZOWANIQ SPEKTROGRAFA (SM. TABLICU 3), A SPEK­
TRALXNOE RAZRE[ENIE ­ RAZRE[ENIEM ``TALONA. eSLI F ­ DOBROTNOSTX ``TALONA,
TO PERESTRAIWAQ PORQDOK ``TALONA, MOVNO POSTROITX KUB DANNYH , IME@]IJ W
F RAZ BOLX[ee RAZRE[ENIE PO DLINAM WOLN, PO SRAWNENI@ S KUBOM DANNYH, PO­
LU“AEMYM W REVIME TIGER. w ``TOM SLU“AE MY POLU“AEM POSLEDOWATELXNOSTX
IZOBRAVENIJ SPEKTROW, MODULIROWANNYH PO DLINE WOLNY, I PROWEDQ OBRABOTKU
KAVDOGO IZOBRAVENIQ STANDARTNYM OBRAZOM, I MOVNO W REZULXTATE POLU“ITX
KUB DANNYH S BOLX[IM “ISLOM ``LEMENTOW PO – S RAZRE[ENIEM, OPREDELQEMYM
``TALONOM. rEGISTRIRUEMYJ TAKIM OBRAZOM SPEKTRALXNYJ DIAPAZON BUDET OPRE­

3.4 sOSTAW OBORUDOWANIQ APPARATNOJ bta 21
DELQTXSQ DANNYMI TABLICY 3 I SU]ESTWENNO PREWY[ATX DIAPAZON, DOSTUPNYJ
PRI ISPOLXZOWANII ``TALONY OBY“NYM OBRAZOM. iSPOLXZUQ IME@]IJSQ W NA[EM
RASPORQVENII ``TALON FIRMY Queensgate, RABOTA@]IJ W 305­OM PORQDKE NA –
5000 š A S Fú24, MOVNO POLU“ITX KUB DANNYH 10\Theta12\Theta7680 ``LEMENTOW SO SPEK­
TRALXNYM RAZRE[ENIEM ú 0:6 š A. rEALXNOE ISPOLXZOWANIE SPEKTROGRAFA W ``TOM
REVIME WOZMOVNO TOLXKO PRI NABL@DENIQH QRKIH OB—EKTOW IZ­ZA BOLX[OGO [U­
MA S“ITYWANIQ MATRICY. pRI NABL@DENIQH BOLEE SLABYH OB—EKTOW REKOMENDU­
ETSQ SMENA SISTEMY REGISTRACII ­ USTANOWKA DRUGOJ KAMERY W SPEKTROGRAFE I
ISPOLXZOWANIE S“ET“IKA FOTONOW kn­11 W SOSTAWE SISTEMY kwant. mETODIKA
RABOTY S ``TALONOM PRIWODITSQ W OPISANII INTERFEROMETRA fABRI­pERO bta.
3.4 sOSTAW OBORUDOWANIQ APPARATNOJ bta
pRI NABL@DENIQH S MULXTIZRA“KOWYM SPEKTROGRAFOM ISPOLXZUETSQ STANDART­
NOE OBORUDOWANIE (LINII SWQZI, KOMPX@TERY) APPARTNOJ bta. dLQ NORMALXNOJ
RABOTY W TE“ENII NO“I NEOBHODIMY :
ffl KOMPX@TER PC/AT 386 S OPERATIWNOJ PAMQTX@ NE MENEE 4 mB I SWOBOD­
NYM DISKOWYM PROSTRANSTWOM NE MENEE 100 mB S USTANOWLENNYM INTER­
FEJSOM UPRAWLENIQ pzs;
ffl KOMPX@TER PC/AT 386/486 S OPERATIWNOJ PAMQTX@ 4­8 mB I MAKSIMALX­
NYM SWOBODNYM DISKOWYM PROSTRANSTWOM S PODKL@“ENNYM WNE[NIM NA­
KOPITELEM (OPTI“ESKIM DISKOM ILI STRIMMEROM);
ffl SETEWYE PLATY ETHERNET DLQ INFORMACIONNOJ SWQZI MEVDU KOMPX@­
TERAMI;
ffl KREJT kamak S BLOKAMI UPRAWLENIQ SPEKTROGRAFOM.
nA PERWOM KOMPX@TERE PROIZWODITSQ UPRAWLENIE PROCESSOM NABL@DENIJ, A NA
WTOROM OSU]ESTWLQETSQ ``KSPRESS­ANALIZ DANNYH W TE“ENII NO“I I IH ARHIWI­
ZACIQ. pRI RABOTE W REVIME PYTHEAS TREBUETSQ DOPOLNITELXNYJ KOMPX@TER
rs/at W MINIMALXNOJ KONFIGURACII, SOEDINENNYJ SETX@ S PERWYMI DWUMQ,
KOTORYJ ISPOLXZUETSQ DLQ UPRAWLENIQ ``TALONOM fABRI­pERO.

22 4 prowedenie nabl`denij
4 pROWEDENIE NABL@DENIJ
4.1 uSTANOWKA W PERWI“NOM FOKUSE bta
pLATFORMA SO SPEKTROGRAFOM (BEZ KAMERY --MIDTA I TELEPODSMOTRA) USTANA­
WLIWAETSQ NA POWOROTNYJ STOL W STAKANE PERWI“NOGO FOKUSA (spf) PRI POMO]I
KRAN­BALKI bta, POSLE “EGO W spf USTANAWLIWA@TSQ RAMA DLQ KREPLENIQ I
KREJT kamak. pOSLE USTANOWKI SPEKTROGRAFA NA NEGO USTANAWLIWAETSQ KAME­
RA S KRIOSTATOM, TELEPODSMOTR I BLOK DISTANCIONNOGO UPRAWLENIQ PLATFOR­
MOJ. dLQ BALANSIROWKI SPEKTROGRAFA PO POZICIONNOMU UGLU NA SPEKTROGRAF
USTANAWLIWAETSQ PROTIWOWES. wES PLATFORMY SO SPEKTROGRAFOM SOSTAWLQET
OKOLO 120 Kg . dLQ NORMALXNOJ RABOTY SISTEMY AWTOBALANSIROWKI NEOBHODIMO
USTANAWLIWATX KONTGRUZ, “TO WYPOLNQETSQ DEVURNYM MEHANIKOM. wYPOLNENIE
KOMMUTACII KABELEJ W spf I APPARATNOJ WYPOLNQETSQ OTWETSTWENNYM INVE­
NEROM.
pRI ISPOLXZOWANII W SPEKTROGRAFE ``TALONA fABRI­pERO W spf DOPOLNI­
TELXNO USTANAWLIWAETSQ BLOK UPRAWLENIQ ``TALONOM.
rABOTA KREJTA kamak DOPUSKAETSQ TOLXKO PRI PODSOEDINENNOM
I OHLAVDENNOM KRIOSTATE !!! pODKL@“ENIE KABELEJ PITANIQ I UPRAWLENIQ
SLEDUET DELATX TAKIM OBRAZOM, “TOBY ONI NE ME[ALI WRA]ENI@ SPEKTROGRAFA.
pOSLE ZAWER[ENIQ PROCEDURY PODKL@“ENIQ SLEDUET PROWERITX DISTANCIONNU@
RABOTU SPEKTROGRAFA I PLATFORMY : UPRAWLENIE ZATWOROM, DIAGONALXNYM ZER­
KALOM, DWIVENIEM POLEJ GIDIROWANIQ I ISTO“NIKOM SPEKTRA SRAWNENIQ, WRA]E­
NIE PLATFORMY PO UGLU, NALI“IE TELEWIZIONNOGO SIGNALA S PODSMOTROWOJ TRUB­
KI I WOZMOVNOSTX DISTANCIONNOGO UPRAWLENIQ WYSOKIM NAPRQVENIEM TELEPOD­
SMOTRA. dALEE, W SOOTWETSTWIE S WYBRANNYM W LABORATORII REVIMOM RABOTY,
NA SPEKTROGRAFE USTANAWLIWAETSQ DIFRAKCIONNAQ RE[ETKA, WYBIRAETSQ MI­
KROOB—EKTIW I USTANAWLIWAETSQ NEOBHODIMOE POLOVENIE W TURELI SWETOFILX­
TROW. dLQ WYPOLNENIQ ``TIH PROCEDUR NEOBHODIMO OTKRYTX SOOTWETSTWU@]IE
KRY[KI W STENKAH SPEKTROGRAFA. pRI USTANOWKE DIFRAKCIONNOJ RE[ET­
KI SOBL@DATX OSOBU@ OSTOROVNOSTX, “TOBY NE POWREDITX ZA[TRIHO­
WONNU@ POWERHNOSTX. pOSLE ``TOGO NEOBHODIMO WYPOLNITX NAKOPLENIQ KALI­
BROWO“NOGO SPEKTRA DLQ PROWERKI RABOTOSPOSOBNOSTI SISTEMY REGISTRACII.
wSE PROCEDURY W spf PRI WKL@“ENNOM OSWE]ENII NUVNO WYPOL­
NQTX TOLXKO POSLE PREDWARITELXNOGO OTKL@“ENIQ PITANIQ NA TELE­
WIZIONNOJ TRUBKE !
pERED NA“ALOM NABL@DENIJ W KABINE spf NEOBHODIMO WYPOLNITX SLEDU@­
]IE DEJSTWIQ :
ffl ZALITX AZOT W KRIOSTAT MATRICY;
ffl POGASITX SWET W KABINE;
ffl WKL@“ITX PITANIE NA TELEWIZIONNOJ TRUBKE, UBEDIW[ISX W TOM, “TO RE­
GULQTOR DISTANCIONNOGO UPRAWLENIQ USTANOWLEN W NULEWOJ POLOVENIE.

4.2 nAWEDENIE I WYBOR ZWEZD GIDIROWANIQ 23
4.2 nAWEDENIE I WYBOR ZWEZD GIDIROWANIQ
pRI NABL@DENIQH S MULXTIZRA“KOWYM SPEKTROGRAFOM LINZOWYJ KOR­
REKTOR DOLVEN BYTX WYWEDEN!
zNA“ENIE OTS“ETA FOKUSA TELESKOPA WO WREMQ NABL@DENIJ DOLVNO NAHODITX­
SQ WBLIZI 70 MM. pOSLE NAWEDENIQ TELESKOPA PO KOORDINATAM WYBRANNOGO OB—­
EKTA SLEDUET WKL@“ITX REVIM nawedenie NA PULXTE UPRAWLENIQ plat­
forma ( KLAWI[A mirror OTVATA). pOSLE ``TOGO NEOBHODIMO PODNQTX WYSOKOE
NAPRQVENIE NA TELEPODSMOTRE. nE REKOMENDUETSQ PERENAWEDENIE TELE­
SKOPA PRI WKL@“ENNOM WYSOKOM NAPRQVENII NA TELEPODSMOTRE !. pO
QRKIM ZWEZDAM POLQ NEOBHODIMO WIZULXNO OTFOKUSIROWATX TELESKOP I OTOVDE­
STWITX OBLASTX. oPYT POKAZYWAET, “TO W BEZLUNNU@ NO“X PRI KA“ESTWE IZO­
BRAVENIQ LU“[E 2 arcsec NA ``KRANE MONITORA TELEPODSMOTRA UWERENNO WIDNY
ZWEZDY SLABEE V=20 m . pRI POLE ZRENIQ PLATFORMY W REVIME NAWEDENIQ OKOLO
2 0 ``TOGO DOSTATO“NO DLQ BYSTROGO OTOVDESTWLENIQ OBLASTI. dALEE PREDPOLA­
GAETSQ, “TO NA ``KRANE MONITORA OTME“ENO POLOVENIE FORMATA MULXTIZRA“KO­
WOGO RASTRA (``TO, KAK PRAWILO, DELAETSQ W NA“ALE KAVDOGO SETA NABL@DENIJ).
uSTANOWIW ISSLEDUEMYJ OB—EKT W CENTR FORMATA I POWERNUW, WRA]AQ STOLA
spf bta (KNOPKI UPRAWLENIQ NAHODQTSQ NA PULXTE UPRAWLENIQ bta W APPA­
RATNOJ), SPEKTROGRAF DLQ POLU“ENIQ NEOBHODIMOJ ORIENTACII, PRISTUPAEM K
POISKU ZWEZD GIDIROWANIQ.
pOISK ZWEZD GIDIROWANIQ MOVNO OSU]ESTWLQTX KAK WSLEPU@ ­ POSLEDOWA­
TELXNO SKANIRUQ POLQ A I B, TAK I ISPOLXZUQ PRIGOTOWLENNYE, W SOOTWETSTWII
S RIS.2, PALETKI. w POSLEDNEM SLU“AE, SORIENTIROWAW DOLVNYM OBRAZOM KAR­
TO“KU OTOVDESTWLENIQ ( IZOBRAVENIE NA ``KRANE MONITORA ZERKALXNOE),
I NALOVIW NA NEE PALETKU, OPREDELQEM KOORDINATY POLEJ A I B. oPYT PO­
KAZYWAET, “TO PRI AKKURATNOJ RABOTE I NEKOTOROM NAPRQVENII WOOBRAVENIQ,
POISK ZWEZD MOVNO OSU]ESTWLQTX DOSTATO“NO BYSTRO. nAJDENNYE TAKIM OBRA­
ZOM ZWEZDY DOLVNY BYTX DOSTATO“NO QRKIMI (QR“E 17 m W V) DLQ UWERENNOGO
GIDIROWANIQ PRI WKL@“ENNOJ PODSWETKE KRESTA NITEJ, QRKOSTX KOTOROGO REGU­
LIRUETSQ NA PULXTE spektrograf.
4.3 kONTROLX USTANOWKI OB—EKTA I FOKUSIROWKA
tO“NAQ USTANOWKA ISSLEDUEMOGO OB—EKTA W CENTRE RASTRA DOSTATO“NO TRUDOEM­
KAQ OPERACIQ PRI NABL@DENIQH S MPFS. eE WAVNO WYPOLNQTX S OSOBOJ T]A­
TELXNOSTX@ PRI RABOTE S MALYMI POLQMI ZRENIQ (NAPRIMER, PRI RABOTE S OB—­
EKTIWOM 20 \Theta , KOGDA RAZMER POLQ ZRENIQ NE PREWY[AET 7\Theta10 00 ). w OTLI“IE OT
PERWOGO WARIANTA SPEKTROGRAFA, GDE REGISTRACIQ WELASX NA S“ET“IKE FOTONOW
I BYLA WOZMOVNOSTX NEPOSREDSTWENNO WIDETX IZOBRAVENIE OB—EKTA W FORMATE
RASTRA, W NA[EM SLU“AE, IZ­ZA ISPOLXZOWANIQ ZERKALXNO­LINZOWOJ KAMERY, MY
NE IMEEM WOZMOVNOSTI WIDETX UWELI“ENNOE IZOBRAVENIE OB—EKTA NA pzs PRI
WYWEDENNOM LINZOWOM BLOKE.

24 4 prowedenie nabl`denij
mETODIKA KONTROLQ USTANOWKI OB—EKTA NA CENTR RASTRA ZAKL@“AETSQ W SLE­
DU@]EM :
ffl RE[ETKA POWORA“IWAETSQ W POLOVENIE, SOOTWETSTWU@]EE NULEWOMU PORQD­
KU;
ffl PROIZWODITSQ NAKOPLENIE KALIBROWO“NOGO SPEKTRA I OPREDELQ@TSQ KOOR­
DINATY UGLOW POLU“ENNOJ MATRICY MIKROZRA“KOW;
ffl DELAETSQ KOROTKAQ (1­2 MIN) ``KSPOZICIQ OB—EKTA, USTANOWLENNOGO NA
CENTR FORMATA I PO POLU“ENNOJ MATRICE MIKROZRA“KOW FORMIRUETSQ IZO­
BRAVENIQ OB—EKTA NA WHODE RASTRA.
dLQ PROWEDENIQ UKAZANNYH OPERACIJ ISPOLXZUETSQ PROGRAMMA INTZORD.EXE.
wHODNYMI PARAMETRAMI PROGRAMMY QWLQ@TSQ : KOORDINATY UGLOW MATRICY
MIKROZRA“KOW (WERHNIJ LEWYJ, WERHNIJ PRAWYJ I NIVNIJ LEWYJ), ISPOLXZUE­
MYJ FORMAT RASTRA (“ISLO ``LEMENTOW PO x I y KOORDINATAM) I RAZMER OKNA
INTEGRIROWANIQ W ``LEMENTAH. pRI ``TOM PRINQTO SOGLA[ENIE, “TO OSX x NAPRA­
WLENA NA ``KRANE MONITORA SLEWA NAPRAWO, A OSX y ­ SWERHU WNIZ. pRI NABL@DE­
NIQH S DOSTATO“NO QRKIM FONOM NEBA MOVNO DLQ OPREDELENIQ KOORDINAT UGLOW
MATRICY POLXZOWATXSQ TOLXKO NAKOPLENIEM OB—EKTA. nA RIS.7 DEMONSTRIRU­
ETSQ WID OB—EKTA (GALAKTIKA Mkn 573) NA ``KRANE MONITORA TELEPODSMOTRA,
OTME“ENY POLOVENIQ RASTRA I REZULXTAT RABOTY PROGRAMMY INTZORD.EXE.
pRIWEDENNAQ METODIKA ISPOLXZUETSQ TAKVE PRI NAWEDENII NA PREDELXNO
SLABYE OB—EKTY, NE WIDIMYE NA ``KRANE MONITORA TELEPODSMOTRA. w ``TOM SLU­
“AE PREDPOLAGAETSQ, “TO W ISSLEDUEMOM POLE IZWESTNY TO“NYE KOORDINATY BLI­
VAJ[IH K OB—EKTU ZWEZD I KOORDINATY OB—EKTA. nAWEDQ POSLEDOWATELXNO TE­
LESKOP NA OPORNYE ZWEZDY, USTANOWIW IH W CENTR FORMATA I ZAPISAW KOORDINA­
TY OBRATNOGO PERES“ETA, MY MOVEM W KONE“NOM ITOGE WY“ISLITX KOORDINATY
OBRATNOGO PERES“ETA OB—EKTA. oPYT POKAZYWAET, “TO PRI RASSTOQNIIQH OPOR­
NYH ZWEZD OT OB—EKTA NE BOLEE 10 0 , USTANOWKA OB—EKTA NA CENTR FORMATA MOVET
BYTX WYPOLNENA S TO“NOSTX@ NE HUVE 1 00 .
w NA“ALE SETA NABL@DENIJ REKOMENDUETSQ UTO“NITX RAZNICY OTS“ETA FOKU­
SA TELESKOPA PRI RABOTE PLATFORMY W REVIMAH nawedenie I gidirowa­
nie, I OTS“ET FOKUSA, SOOTWETSTWU@]IJ SFOKUSIROWANNOMU IZOBRAVENI@ NA
WHODE LINZOWOGO RASTRA. pOSLEDNEE OPREDELQETSQ PUTEM SRAWNENIQ POSLEDOWA­
TELXNYH ``KSPOZICIJ DOSTATO“NO QRKOJ ZWEZDY, USTANOWLENNOJ W CENTR FORMATA,
PRI RAZLI“NYH ZNA“ENIQH FOKUSA TELESKOPA. pOSLE POLU“ENIQ FOKUSIROWO“NYH
``KPOZICIJ, OBRABOTAW IZOBRAVENIQ PROGRAMMAMI INTZORD.EXE I FVIZ.EXE,
WYBIRAEM ZNA“ENIE FOKUSA, SOOTWETSTWU@]EE IZOBRAVENI@ S NAIMENX[EJ PO­
LU[IRINOJ. dALXNEJ[AQ KORREKTIROWKA FOKUSA TELESKOPA W TE“ENII NO“I PRO­
WODITSQ PO IZOBRAVENIQM ZWEZD GIDIROWANIQ S U“ETOM OPREDELENNOJ RAZNICA
FOKUSA.

4.4 oPREDELENIE POZICIONNOGO UGLA RASTRA 25
rIS. 7: pRIMER KONTROLQ USTANOWKI FORMATOW RASTRA NA IZOBRAVENII OB—EKTA
4.4 oPREDELENIE POZICIONNOGO UGLA RASTRA
pRI NABL@DENIQH PROTQVENNYH OB—EKTOW WAVNO ZNATX NE TOLXKO POLOVENIE
FORMATA RASTRA NA IZOBRAVENII OB—EKTA, NO I EGO ORIENTACI@. sPEKTROGRAF
USTANOWLEN NA POWOROTNOM STOLE spf I IMEET SWOJ POZICIONNYJ KRUG. pOSLED­
NIJ NE IMEET DISTANCIONNOGO OTS“ETA. iSTINNYJ POZICIONNYJ UGOL FORMATA
RASTRA NA NEBESNOJ SFERE RAWEN SUMME TREH UGLOW : UGLA POWOROTA STOLA P ST ,
WY“ISLQEMOGO PARALLAKTI“ESKOGO UGLA P 2 I UGLA POWOROTA SPEKTROGRAFA OTNO­
SITELXNO STOLA P mpfs . eSLI PERWYE DWA UGLA INDICIRU@TSQ NA ``KRANE MONITORA
asu bta, TO POSLEDNIJ MOVET IZMENQTXSQ OT SETA K SETU, W ZAWISIMOSTI OT
USTANOWKI SPEKTROGRAFA NA POWOROTNOM STOLE.
dLQ OPREDELENIQ ZNA“ENIQ P mpfs NEOBHODIMO POLU“ITX IZOBRAVENIE DWOJ­
NOJ ZWEZDY S RASSTOQNIEM MEVDU KOMPONENTAMI 6­10 arcsec. pRI ``TOM VELA­
TELXNO PODBIRATX ZWEZDY S ZAMETNOJ RAZNICEJ QRKOSTI, DLQ UWERENNOGO OPRE­
DELENIQ ZNAKA POZICIONNOGO UGLA. pOSLE OPREDELENIQ POLOVENIJ KOMPONENT NA
RASTRE I PROWEDENIQ AFINNOGO PREOBRAZOWANIQ, UTO“NQEM ZNA“ENIE P mpfs .

26 4 prowedenie nabl`denij
4.5 kALIBROWKA
kALIBROWKA SPEKTROGRAFA PREDUSMATRIWAET PROWEDENIE SLEDU@]IH PROCEDUR:
ffl KALIBROWKA [KALY DLIN WOLN;
ffl KALIBROWKA PROPUSKANIJ ``LEMENTOW LINZOWOGO RASTRA;
ffl KALIBROWKA NEODNORODNOSTI “UWSTWITELXNOSTI psz MATRICY;
ffl KALIBROWKA SPEKTRALXNOJ “UWSTWITELXNOSTI.
kALIBROWKA [KALY DLIN WOLN PROIZWODITSQ PRI POMO]I SPEKTRALXNOJ LAM­
PY S NAPOLNENIEM Ar­Ne­He. dLQ POLU“ENIQ ``KSPOZICII SPEKTRA SRAWNENIQ NE­
OBHODIMO WWESTI NA PLATFORME DIAGONALXNOE ZERKALO (REVIM nawedenie,
KLAWI[A mirror OTVATA) I WKL@“ITX TUMBLER SPEKTR SRAWNENIQ NA PULXTE
spektrograf. pOSLE ``TOGO PROIZWODITSQ NAKOPLENIE 10­20 SEK. nEOBHODI­
MO OTMETITX, “TO KALIBROWKA UGLA RE[ETKI, PRIWEDENNAQ W TABLICE 3 PRI­
BLIZITELXNAQ. pOSLE USTANOWKI WYBRANNOJ RE[ETKI REKOMENDUETSQ UTO“NQTX
KALIBROWKU [KALY, DELAQ PROBNYE NAKOPLENIQ SPEKTRA SRAWNENIQ I OPREDELQQ
CENTRALXNU@ (SOOTWETSTWU@]U@ CENTRU POLQ psz I LINZOWOGO RASTRA) DLINU
WOLNY. dLQ WYBORA L@FTA MEHANIZMA POWOROTA RE[ETKI SLEDUET USTANALIWATX
NEOBHODIMYE OTS“ETY, DWIGAQ RE[ETKU WSEGDA W ODNOM NAPRAWLENII (NAPRIMER,
W STORONU UWELI“ENIQ DLIN WOLN). w ``TOM SLU“AE MOVNO DOSTI“X TO“NOSTI USTA­
NOWKI RE[ETKI 10­15 š APRI RABOTE S DISPERSIEJ 2­3 š A/``L. aTLAS LINIJ SPEKTRA
SRAWNENIQ ISPOLXZUEMOJ LAMPY sg3s S NAPOLNENIEM Ar­Ne­He PRIWODITSQ W
pRILOVENII.
kALIBROWKA PROPUSKANIJ ``LEMENTOW LINZOWOGO RASTRA MOVET BYTX SDELA­
NA NESKOLXKIMI SPOSOBAMI ­ POLU“ENIEM NAKOPLENIJ ISTO“NIKA NEPRERYWNO­
GO SPEKTRA “EREZ KANAL SPEKTRA SRAWNENIQ, POLU“ENIEM NAKOPLENIJ KWARCEWOJ
LAMPY, USTANOWLENNOJ W FOKUSE n2 (W ``TOM SLU“AE SLEDUET OTKRYTX KRY[­
KI DIAGONALXNOGO ZERKALA) I POLU“ENIEM NAKOPLENIJ SUMERE“NOGO (WE“ERNEGO
ILI UTRENNEGO) NEBA. pERWYJ SPOSOB MOVET BYTX REALIZOWAN W TE“ENII NABL@­
DENIJ, ODNAKO NE DAET NEOBHODIMOJ TO“NOSTI, IZ­ZA NARU[ENIQ USLOWIQ TELE­
CENTRIZMA W TRAKTU SPEKTRA SRAWNENIQ. pOSLEDNIJ SPOSOB NAIBOLEE TO“NYJ,
ODNAKO TREBUET RABOTY S ODNOJ I TOJ VE RE[ETKOJ W TE“ENII NO“I. pRI “ASTOJ
SMENE RE[ETOK REKOMENDUETSQ PRIMENQTX WTOROJ SPOSOB, DA@]IJ NEOBHODIMU@
TO“NOSTX, NO TREBU@]IJ DOPOLNITELXNYH DWIVENIJ NABL@DATELQ W TE“ENII
NO“I.
kALIBROWKA NEODNORODNOSTI “UWSTWITELXNOSTI pzs OSU]ESTWLQETSQ PO NA­
KOPLENIQM SPEKTRALXNYH IZOBRAVENIJ MATOWOGO BELOGO ``KRANA, NANESENNOGO NA
STORONU [TORKI ZATWORA, KOTORAQ OBRA]ENA K KOLLIMATORU. ---KRAN OSWE]AETSQ
LAMPOJ NAKALIWANIQ, RAZME]ENNOJ POSLE KOLLIMATORA. zATWOR PRI ``TOM NEOB­
HODIMO ZAKRYTX. uPRAWLENIE DLITELXNOSTX@ ZASWETKI PRoIZWODITSQ OT KOM­
PX@TERA W OBOLO“KE CCDO.EXE. dLQ DOSTIVENIQ HORO[EGO KA“ESTWA PRI KOR­
REKCII NEODNORODNOSTEJ psz REKOMENDUETSQ WYPOLNQTX 10­15 SPEKTRALXNYH

4.6 pOSLEDOWATELXNOSTX WYPOLNENIQ NAKOPLENIJ 27
NAKOPLENIJ SO SREDNIM UROWNEM OTS“ETOW, BLIZKIM K SREDNEJ QRKOSTI SPEK­
TROW. pRI DALXNEJ[EJ OBRABOTKE SLEDUET ISPOLXZOWATX SREDNEE, POLU“ENNOE
IZ ``TIH IZOBRAVENIJ.
dLQ KALIBROWKI SPEKTRALXNOJ “UWSTWITELXNOSTI I ABSOL@TNOJ PRIWQZKI W
TE“ENII NO“I SLEDUET POLU“ATX NAKOPLENIQ STANDARNYH ZWEZD.
4.6 pOSLEDOWATELXNOSTX WYPOLNENIQ NAKOPLENIJ
pOSLEDOWATELXNOSTX WYPOLNENIQ NAKOPLENIJ (KALIBROWOK, ISSLEDUEMYH OB—EK­
TOW I STANDARTNYH ZWEZD) W TE“ENII NO“I OPREDELQETSQ TREBOWANIQMI PROGRAM­
MY NABL@DENIJ. pRI POLU“ENII NAKOPLENIJ OB—EKTA NEOBHODIMO POLU“ATX PO­
KRAJNEJ MERE DWA NAKOPLENIQ S ODINAKOWYMI ``KSPOZICIQMI ­ ``TO NUVNO DLQ
NORMALXNOJ RABOTY PROGRAMMY PODAWLENIQ KOSMI“ESKIH “ASTIC NA KAVDOM
KADRE. sPEKTR SRAWNENIQ SLEDUET ZAPISYWATX DO I POSLE NAKOPLENIQ SPEKTRA
OB—EKTA. pRI NABL@DENIQH PROTQVENNYH OB—EKTOW BOLX[IH RAZMEROW MOVET
WOZNIKNUTX NEOBHODIMOSTX POLU“ENIQ SPEKTRA NO“NOGO NEBA, KOTORYJ ZATEM
BUDET WY“ITATXSQ IZ ZAPISI OB—EKTA (NAPRIMER, ``TO NUVNO PRI ISSLEDOWANII
``KWIWALENTNYH [IRIN LINIJ POGLOVENIQ W CENTRALXNYH “ASTQH GALAKTIK).
dLQ POLU“ENIQ ZAPISI NEBA SLEDUET SMESITX TELESKOP NA 30­50 arcsec PO KO­
ORDINATAM ff I ffi, NE SME]AQ POLE GIDIROWANIQ. pOSLE ``TOGO MOVNO WERNUTX
TELESKOP W ISHODNYE KOORDINATY I PRODOLVITX NAKOPLENIE OB—EKTA.
kROME POLU“ENIQ KALIBROWO“NYH ZAPISEJ, W TE“ENII NO“I TREBUETSQ ZAPISX
TEMNOWYH KADROW S NULEWOJ ``KSPOZICIEJ (BIAS) I TEMNOWYH KADROW (DARK)
S ``KSPOZICIEJ, BLIZKOJ K SREDNEJ ``KSPOZICII OB—EKTA. zAPISI BIAS REKOMEN­
DUETSQ PROIZWODITX DOSTATO“NO “ASTO, TAK KAK IH DALXNEJ[IJ ANALIZ DAET
PREDSTAWLENIE O STABILXNOSTI RABOTY SISTEMY REGISTRACII W TE“ENII NO“I.
zAPISI DARK MOVNO DELATX W NA“ALE I W KONCE NO“I NABL@DENIJ, UTO“NQQ
ZATEM PRI OBRABOTKE UROWENX TEMNOWOGO [UMA PO UROWN@ SIGNALA W NEOSWE­
]ENNYH “ASTQH FORMATA pzs. kALIBROWKU NEODNORODNOSTI PROPUSKANIQ ``LE­
MENTOW LINZOWOGO RASTRA VELATELXNO PROWODITX PRI KAVDOM PERENAWEDENII
TELESKOPA.
kALIBROWKA SPEKTRALXNOJ “UWSTWITELXNOSTI I NEODNORODNOSTI “UWSTWI­
TELXNOSTI pzs, KAK PRAWILO, PROWODITSQ W NA“ALE I W KONCE NO“I NABL@DENIJ.
pRI PROWEDENII NABL@DENIJ, TREBU@]IH HORO[EJ ABSOL@TNOJ PRIWQZKI, ZA­
PISI STANDARNYH ZWEZD SLEDUET POLU“ATX NA BLIZKIH K ISSLEDUEMOMU OB—EKTU
ZENITNYH RASSTOQNIQH DO ILI POSLE NAKOPLENIQ OB—EKTA.
4.7 pROGRAMMY DLQ NAKOPLENIJ S pzs
dLQ WYPOLNENIQ SPEKTRALXNYH NABL@DENIJ S MATRICEJ pzs ISPOLXZUETSQ MA­
TEMATI“ESKOE OBESPE“ENIE, RAZRABOTANNOE NA OSNOWE PROGRAMM, PREDOSTAWLEN­
NYH RAZRABOT“IKAMI SISTEMY (lABORATORIQ PERSPEKTIWNYH RAZRABOTOK sao
ran).

28 4 prowedenie nabl`denij
wSE RABOTY S MATRICEJ pzs WYPOLNQ@TSQ NA pk IBM PC AT/386
W OPERACIONNOJ SISTEME MS­DOS.
pERED NA“ALOM RABOTY NEOBHODIMO WYPOLNITX ZAGRUZKU PROGRAMMY UPRA­
WLENIQ W LOKALXNU@ ---wm, NAHODQ]U@SQ W KREJTE kamak, ZAPUSTIW PAKET
LOAD.BAT IZ SPRAWO“NIKA, SODERVA]EGO MATEMATI“ESKOE OBESPE“ENIE DLQ RA­
BOTY S pzs. kAK PRAWILO, ON NAHODITSQ NA DISKE D: POD IMENEM CCD.
dLQ ZAPUSKA NAKOPLENIQ IZ KOMANDNOJ STROKI SLEDUET WYPOLNITX KOMANDU
WIDA :
CCDST 600,
GDE 600 ­ POLNOE WREMQ WREMQ ``KSPOZICII W SEKUNDAH. pRI ``TOM POSLE 2­
SEK O“ISTKI NA“NETSQ ``KSPOZICIQ I SLEDUET OTKRYTX ZATWOR NA PLATFORME. wO
WREMQ O“ISTKI I S“ITYWANIQ SIGNALA S MATRICY ZATWOR DOLVEN BYTX ZAKRYT!
dLQ TOGO, “TOBY KONTROLIROWATX TEKU]EE WREMQ ``KSPOZICII I SOS“ITATX
NAKOPLENNYJ SIGNAL, NEOBHODIMO WYPOLNITX KOMANDU :
CCDW IMAGE.DAT,
GDE IMAGE.DAT ­ IMQ FAJLA, W KOTORYJ BUDET ZAPISANO IZOBRAVENIE.
wREMQ S“ITYWANIQ MATRICY SOSTAWLQET OKOLO 30 SEKUND. ---TO IMQ MOVET SO­
DERVATX I IMQ PUTI, NAPRIMER,
E : nDATAnM573OBJ:DAT:
oTMETIM, “TO PRI NEOHODIMOSTI PROGRAMMU CCDW.EXE MOVNO POKINUTX
NAVATIEM KLAWI[I AEEscOE (nAPRIMER, ESLI TREBUETSQ WYPOLNENIE NA KOMPX@­
TERE DRUGIH OPERACIJ WO WREMQ NAKOPLENIQ). w ``TOM SLU“AE PROGRAMMNYJ KON­
TROLX ZA WREMENEM ``KSPOZICII OTSUTSTWUET I NABL@DATELX SAM DOLVEN SLEDITX
ZA NIM. dLQ PREKRA]ENIQ ``KSPOZICII DOSTATO“NO POWTORITX ZAPUSK PROGRAMMY
CCDW.EXE, KAK BYLO UKAZANO WY[E.
dLQ PROSMOTRA REZULXTATOW NAKOPLENIQ SLEDUET POLXZOWATXSQ PROGRAMMOJ
FVIZ.EXE, ZAPUSTIW EE KOMANDOJ :
FVIZ IMAGE.DAT.
tIPI“NYJ WID NAKOPLENIQ W PROGRAMME FVIZ.EXE POKAZAN NA RIS.8
nA RISUNKE PREDSTAWLEN REZULXTAT NAKOPLENIQ, POSLE “ISTKI KOSMI“E­
SKIH “ASTIC, CENTRALXNOJ “ASTI GALAKTIKI Mkn 573 W OBLASTI LINII [OIII]
5007/4959 š A, REGISTRIRUEMYJ KUB DANNYH 10\Theta16\Theta240 ``LEMENTOW, DISKRETIZA­
CIQ PO IZOBRAVENI@ OB—EKTA 1.28 arcsec, PO SPEKTRU ­ 1.17 š A. nAPRAWLENIE DIS­
PERSII ­ SPRAWA NALEWO. sLEWA NA FORMATE WIDNY IZOBRAVENIQ LINII NO“NOGO
NEBA [OI] 5577 š A OT KRAEWYH ``LEMENTOW LINZOWOGO RASTRA. bELYE WERTIKALXNYE
POLOSY NA IZOBRAVENII ­ DEFEKTNYE STOLBCY pzs.
s CELX@ UPRO]ENIQ RABOTY NABL@DATELQ WO WREMQ NABL@DENIJ MOVNO
POLXZOWATXSQ PROGRAMMOJ­OBOLO“KOJ CCDO.EXE, POZWOLQ@]EJ ZAPUSKATX WY­
[EOPISANNYE PROGRAMMY W NEOBHODIMOJ POSLEDOWATELXNOSTI. nA RIS.9 PRIWE­
DEN WID ``KRANA, WYWODIMOGO ``TOJ PROGRAMMOJ W OSNOWNOM REVIME. iSPOLXZUQ
STRELKI, DWIGA@]IE BAR, POLXZOWATELX WYBIRAET TREBUEMU@ FUNKCI@ I NA­
VATIEM AEEnterOE WYPOLNQET EE.

29
rIS. 8: pRIMER NAKOPLENIQ, POLU“ENNOGO S MULXTIOB—EKTNYM SPEKTROGRAFOM,
PREDSTAWLENNOE PROGRAMMOJ FVIZ.EXE
pRI ZAPUSKE NAKOPLENIQ S ISPOLXZOWANIEM OBOLO“KI CCDO.EXE NABL@­
DATEL@ PREDLAGAETSQ TAKVE ZAPOLNITX FAJL S RQDOM SLUVEBNYH PARAMETROW
( IMENEM OB—EKTA, KOORDINATAMI POLQ, SPEKTRALXNYMI HARAKTERISTIKAMI --
SPEKTRALXNYM DIAPAZONOM, RAZRE[ENIEM I DR.), KOTORYE DALEE MOGUT DALEE
PEREPISANY W FITS­FORMATE. pRI RABOTE S OBOLO“KOJ PRINQTA SPLO[NAQ PO
NO“I NUMERACIQ ZAPISYWAEMYH NA DISK FAJLOW. nOMER FAJLA AWTOMATI“ESKI
UWELI“IWAETSQ PRI PEREHODE K POSLEDU@]EJ ``KSPOZICII.
fUNKCII OBOLO“KI POLNOSTX@ OBESPE“IWA@T POLXZOWATELQ WSEM NEOBHODI­
MYM PROGRAMMNYM OBESPE“ENIEM WO WREMQ NABL@DENIJ : OT INICIALIZACII
KREJTA kamak DO PROSMOTRA POLU“ENNYH NAKOPLENIJ.
5 zAPISX I ARHIWIZACIQ REZULXTATOW
wSE POLU“ENNYE NAKOPLENIQ ZAPISYWA@TSQ NA DISK pk W FORMATE, PRINQTOM
W SU]ESTWU@]EJ SISTEME OBRABOTKI DANNYH. ---TOT FORMAT SOSTOIT TOLXKO IZ

30 5 zapisx i arhiwizaciq rezulxtatow
rIS. 9: wID ``KRANA POLXZOWATELQ W OBOLO“KE UPRAWLENIQ CCDO
POSLEDOWATELXNOSTI 16­RAZRQDNYH “ISEL -- OTS“ETOW IZOBRAVENIQ, ZAPISANNYH
POSTRO“NO. wSE IZOBRAVENIQ IME@T RAZMER 530 (``L/STROKA)\Theta 580 (STROK). pOL­
NAQ DLINA FAJLA SOSTAWLQET 614 800 BAJT.
sOGLASNO PRINQTYM SOGLA[ENIQM, PRI RABOTE S PROGRAMMNOJ OBOLO“KOJ
CCDO NABL@DATELX NE MOVET IZMENITX RAS[IRENIQ IMEN FAJLOW. wSE DWO­
I“NYE DANNYE ZAPISYWA@TSQ W FAJLY S RAS[IRENIQMI .CCD, A SLUVEBNAQ
TEKSTOWAQ INFORMACIQ W SOPUTSTWU@]IJ FAJL S RAS[IRENIEM .DSV. pRI NE­
OBHODIMOSTI PERENOSA NABL@DATELXNYH DANNYH DLQ OBRABOTKI W DRUGIH SI­
STEMAH WOZMOVNA ZAPISX DANNYH W STANDARTE FITS. dLQ ``TOGO ISPOLXZUETSQ
SLEDU@]AQ KOMANDA :
WFITS M573OBJ.CCD,
GDE PARAMETR POSLE IMENI PROGRAMMY OBOZNA“AET IMQ FAJLA S NAKOPLENIEM.
pRI ``TOM DWOI“NYE DANNYE IZ M573OBJ.CCD I SLUVEBNAQ INFORMACIQ IZ
M573OBJ.DSV (ESLI ON BYL OBRAZOWAN) BUDUT ZAPISANY W FITS­FAJL S IMENEM
M573OBJ.FTS.
pOLXZOWATEL@ PREDOSTAWLQ@TSQ W KONCE NO“I ISHODNYE DANNYE, PREDSTA­
WLENNYE W FITS­FORMATE.

31
6 pOSLEDOWATELXNOSTX OBRABOTKI
dANNYJ RAZDEL RAZDEL NOSIT SPRAWO“NYJ HARAKTER I NE QWLQETSQ RUKOWODSTWOM
PO POLXZOWANI@ SISTEMOJ OBRABOTKI DANNYH, POLU“AEMYH SO SPEKTROGRAFOM
MPFS.
pRI OPISANII POSLEDOWATELXNOSTI WYPOLNENIQ OBRABOTKI DANNYH, POLU­
“ENNYH ZA NO“X, BUDEM POLAGATX, “TO DANNYE SOSTOQT IZ SLEDU@]EGO NABORA
NAKOPLENIJ :
ffl OB—EKTOW (W DALXNEJ[EM OBOZNA“ENY KAK OBJ1, OBJ2 I T.D.);
ffl SPEKTROW SRAWNENIQ (NEON1, NEON2, ...);
ffl LAMPY NEPRERYWNOGO SPEKTRA (QUARTZ1, QUARTZ2, ...);
ffl NO“NOGO NEBA (SKY1,SKY2, ...);
ffl SUMERE“NOGO NEBA (DAYSKY1, DAYSKY2, ...);
ffl RAWNOMERNOJ ZASWETKI (FLAT);
ffl TEMNOWYH KADROW S NULEWOJ ``KSPOZICIEJ (BIAS1, BIAS2, ...);
ffl TEMNOWYH KADROW S DLITELXNOJ ``KSPOZICIEJ (DARK1, DARK2, ...).
6.1 rEDUKCIQ ISHODNYH IZOBRAVENIJ
rEDUKCIQ ISHODNYH IZOBRAVENIJ PREDPOLAGAET PROWEDENIE SLEDU@]IH PROCE­
DUR:
ffl “ISTKA KOSMI“ESKIH “ASTIC NA KAVDOJ PARE IZOBRAVENIJ PRI POMO]I
PROGRAMM COSPAR.EXE I COSMETIC.EXE;
ffl WY“ITANIE BIAS IZ KAVDOGO ''PO“I]ENNOGO'' IZOBRAVENIQ ; REKOMENDUTSQ
IZU“ITX IZMENENIE BIAS W TE“ENII NO“I I WY“ITATX SREDNEE ZNA“ENIE S
SOOTWETSTWU@]IM KO``FFICIENTOM;
ffl WY“ITANIE SREDNEGO IZOBRAVENIQ DARK IZ KAVDOGO IZOBRAVENIQ; ``TA
PROCEDURA NEOBHODIMA DLQ KORREKTNOJ REDUKCII ''GORQ“IH'' TO“EK NA FOR­
MATE pzs;
ffl ISPRAWLENIE NEODNORODNOSTI “UWSTWITELXNOSTI PUTEM DELENIQ KAVDOJ
ZAPISI NA SREDNEE PO NO“I IZOBRAVENIE RAWNOMERNOJ ZASWETKI FLAT ;RE­
KOMENDUETSQ ISPOLXZOWATX OTDELXNYE ZAPISI FLAT DLQ SINEGO I KRASNOGO
SPEKTRALXNOGO DIAPAZONOW.
dLQ PROWEDENIQ ARIFMETI“ESKIH OPERACIJ S IZOBRAVENIQMI ISPOLXZUETSQ PRO­
GRAMMA IMAR.EXE. wSE PROCEDURY, PERE“ISLENNYE W ``TOM RAZDELE MOGUT BYTX
WYPOLNENY W PAKETNOM REVIME DLQ WSEH FAJLOW, POLU“ENNYH W TE“ENII NO“I.

32 6 posledowatelxnostx obrabotki
6.2 pOSTROENIE GEOMETRII
sLEDU@]IM ``TAPOM OBRABOTKI QWLQETSQ POSTROENIE GEOMETRI“ESKOJ MODELI
ISKAVENIJ IZOBRAVENIQ NA FORMATE pzs I OPREDELENIE SOOTWETSTWIQ MEVDU
``LEMENTOM RASTRA (x; y) I POLOVENIEM EGO SPEKTRA NA FORMATE pzs. oPISY­
WAEMYE DALEE PROCEDURY PREDPOLAGA@T OBRABOTKU EDINI“NOJ ZAPISI SPEKTRA
SRAWNENIQ NEON I SOOTWETSTWU@]EJ EMU ZAPISI OB—EKTA OBJ I DELA@TSQ W
TAKOJ POSLEDOWATELXNOSTI :
ffl NA IZOBRAVENII SPEKTRA SRAWNENIQ NEON.DAT PRI POMO]I PROGRAMMY
FVIZ W DIALOGOWOM REVIME OTME“A@TSQ POLOVENIQ LINIJ , KOTORYE SLU­
VAT SETKOJ REPEROW, NEOBHODIMYH DLQ POSTROENIQ MODELI GEOMETRII; RE­
KOMENDUETSQ ISPOLXZOWATX SETKU REPEROW IME@]U@ 7­10 TO“EK WDOLX DIS­
PERSII, A W PERPENDIKULQRNOM NAPRAWLENII POKRYWA@]U@ WSE SPEKTRY
W IZOBRAVENII; REZULXTAT ZAPISYWAETSQ W FAJL S RAS[IRENIEM .REP;
ffl NA TOM VE SPEKTRE OTME“A@TSQ POLOVENIQ OPREDELENNOJ LINII W KAVDOM
SPEKTRE; POLOVENIQ NITOK OTME“A@TSQ POSLEDOWATELXNO SWERHU WNIZ; RE­
ZULXTAT ZAPISYWAETSQ W FAJL S RAS[IRENIEM .POS;
ffl PRI POMO]I PROGRAMMY GEOPREP.EXE PROWODITSQ ANALIZ FAJLOW
NEON.DAT, NEON.REP I NEON.POS, W REZULXTATE “EGO FORMIRUETSQ
FAJL OPISANIQ GEOMETRI“ESKOJ MODELI GEOMETRY.POL;
ffl DLQ KONTROLQ POSTROENNOJ MODELI PROGRAMMOJ CREATSP.EXE FORMI­
RUETSQ IZOBRAVENIE STROBOW STROBE.DAT, PO KOTORYM W DALXNEJ[EM
BUDUT WYDELQTXSQ SPEKTRY NA IZOBRAVENII OB—EKTA; SRAWNIWAQ IZOBRA­
VENIQ NEON.DAT I STROBE.DAT MOVNO OPERATIWNO OCENITX KA“ESTWO
POSTROENIQ GEOMETRI“ESKOJ MODELI.
pROGRAMMA GEOPREP.EXE NE U“ITYWAET WARICII [IRINY NITOK SPEKTRA
SRAWNENIQ PO POL@, OBUSLOWLENNYE ABBERACIQMI OPTIKI SPEKTROGRAFA I NE­
``FFEKTIWNOSTX@ PERENOSA pzs, I ISPOLXZUETSQ, W OSNOWNOM, DLQ ``KSPRESS­
ANALIZA. bOLEE TO“NOE POSTROENIE GEOMETRI“ESKOJ MODELI PROWODITSQ PROGRAM­
MAMI PRFTEST.EXE I PRFTESTO.EXE, KOTORYE U“ITYWA@T NE TOLXKO GEO­
METRI“ESKIE ISKAVENIQ, NO I WARIACII FUNKCII RASSEQNIQ TO“KI (PSF) PO
POL@. pERWAQ PROGRAMMA PREDNAZNA“ENA DLQ POSTROENIQ GEOMETRI“ESKOJ MODE­
LI PO IZOBRAVENI@ SPEKTRA SRAWNENIQ, A WTORAQ ­ PO IZOBRAVENI@ OB—EKTA.
6.3 ---KSTRAKCIQ SPEKTROW IZ IZOBRAVENIQ
pOSLE POSTROENIQ GEOMETRI“ESKOJ MODELI IZ IZOBRAVENIQ OB—EKTA WYDELQ@TSQ
WEKTORA SPEKTROW SOOTWETSTWU@]IH ``LEMENTOW RASTRA. ---KSTRAKCIQ SPEKTROW
MOVET BYTX SDELANA DWUMQ SPOSOBAMI :

6.4 lINEARIZACIQ SPEKTROW 33
ffl PROGRAMMOJ SPEXTR.EXE, KOTORAQ INTEGRIRUET IZOBRAVENIE W STROBE,
IME@]IM PRQMOUGOLXNOE SE“ENIE POPEREK DISPERSII, I KRIWIZNA I KO­
ORDINATY KOTOROGO OPREDELQ@TSQ POSTROENNOJ GEOMETRI“ESKOJ MODELX@
GEOMETRY.POL; TAKOJ SPOSOB PRIMENQETSQ, KAK PRAWILO, DLQ ``KSPRESS­
ANALIZA;
ffl PROGRAMMOJ GAUEXT.EXE, W KOTOROJ PROWODITSQ INTEGRIROWANIE IZO­
BRAVENIJ SPEKTROW S U“ETOM FUNKCII RASSEQNIQ POPEREK DISPERSII; PO­
SU]ESTWU ``TA PROGRAMMA PROWODIT PERED INTEGRIROWANIEM MNOGOKOMPO­
NENTNYJ GAUSS­ANALIZ IZOBRAVENIQ POPEREK DISPERSII.
w REZULXTATE WYPOLNENIQ PROCEDURY ``KSTRAKCII SPEKTROW OBRAZUETSQ FAJL
S RAS[IRENIEM .RES, KOTORYJ PREDSTAWLQET SOBOJ KUB DANNYH, IME@]IJ RAZ­
MERNOSTX N\ThetaM\ThetaK ``LEMENTOW, GDE N I M OPREDELQ@TSQ WYBRANNYM FORMATOM
RASTRA, A K ­ RAZMEROM FORMATA pzs W NAPRAWLENII DISPERSII.
6.4 lINEARIZACIQ SPEKTROW
pRI WYPOLNENII LINEARIZACII PREDPOLAGAETSQ, “TO SFORMIROWANY KUBY DAN­
NYH S RAS[IRENIEM .RES DLQ KAVDOGO IZOBRAVENIQ (SPEKTROW SRAWNENIQ, OB—­
EKTOW, NO“NOGO I SUMERE“NOGO NEBA, ZWEZD SRAWNENIQ I T.D.). lINEARIZACIQ PRO­
WODITSQ PRI POMO]I PROGRAMMY LINID.EXE W DWA ``TAPA :
ffl WNA“ALE PO SPEKTRU SRAWNENIQ STROQTSQ DISPERSIONNYE KRIWYE DLQ KA­
VDOGO WYDELENNOGO SPEKTRA; ``TA PROCEDURA MOVET BYTX WYPOLNENA KAK
W RU“NOM, TAK I AWTOMATI“ESKOM REVIME; USPEH POSLEDNEGO OPREDELQETSQ
KA“ESTWOM ISHODNYH DANNYH;
ffl ZATEM PROWODITSQ LINEARIZACIQ ZAPISI OB—EKTA S ISPOLXZOWANIEM PO­
STROENNYH DISPERSIONNYH KRIWYH, DANNYE O KOTORYH ZAPISANY W FAJL
DISPER.PAR.
w REZULXTATE LINEARIZACII SPEKTROW FORMIRUETSQ KUB DANNYH RAZMERNO­
STX@ N\ThetaM\ThetaL ``LEMENTOW, GDE DISKRETIZACIQ I “ISLO ``LEMENTOW L PO DLINAM
WOLN OPREDELQETSQ PRI ZADANII PARAMETROW PROGRAMMY LINID.EXE.
6.5 fORMIROWANIE I ANALIZ KUBA DANNYH
dLQ FORMIROWANIQ REZULXTIRU@]IH KUBOW DANNYH, KOTORYE ZATEM ANALI­
ZIRU@TSQ W SOOTWETSTWII S POSTANOWKOJ ZADA“I, PROWODQTSQ SLEDU@]IE PROCE­
DURY :
ffl LINEARIZOWANNYE KUBY DANNYH ISPRAWLQ@TSQ ZA NEODNORODNOSTX PROPUS­
KANIQ LINZOWOGO RASTRA, KOTORAQ PRINIMAETSQ ODINAKOWOJ DLQ WSEH DLIN
WOLN;

34 6 posledowatelxnostx obrabotki
rIS. 10: kUB DANNYH W LINII [OIII] CENTRALXNOJ “ASTI GALAKTIKI Mkn 573,
PREDSTAWLENNYJ PROGRAMMOJ CVIZ
ffl PO LINEARIZOWANNYM KUBAM DANNYH STANDARNYH ZWEZD OPREDELQ@TSQ, PU­
TEM INTEGRIROWANIQ PO WSEM ``LEMENTAM RASTRA, KRIWYE SPEKTRALXNOJ
REAKCII SISTEMY;
ffl WSE ZAPISI ISPRAWLQ@TSQ PRI POMO]I SOOTWETSTWU@]IH KRIWYH REAKCII
I PRIWODQTSQ K ABSOL@TNYM EDINICAM.
oPISANIE POSLEDU@]EJ OBRABOTKI POLU“ENNYH KUBOW DANNYH ­ DWUHMERNYJ
GAUSS­ANALIZ SPEKTROW, POSTROENIE KART INTENSIWNOSTEJ W OTDELXNYH LINIQH
I KONTINUUME, KART SKOROSTEJ I T.P. ­ WYHODQT ZA PREDELY DANNOGO OPISANIQ.
oTMETIM, LI[X, “TO TAKOJ ANALIZ PROWODITSQ PRI POMO]I PROGRAMM CVIZ I
GAUSAN. aNALIZ KUBOW DANNYH MOVET TAKVE DOSTATO“NO ``FFEKTIWNO PROWO­
DITXSQ PROGRAMMAMI W OBLO“KE ADHOC, KOTORAQ RAZRABOTANA W mARSELXSKOJ
OBSERWATORII v.bULLESTEKSOM, I PREDNAZNA“ENA DLQ ANALIZA DANNYH, POLU­
“AEMYH S INTERFEROMETROM fABRI­pERO. nA RIS.10 PRIWODITSQ PRIMER OKON­
“ATELXNOGO WIDA KUBA DANNYH DLQ CENTRALXNOJ “ASTI GALAKTIKI Mkn 573 W
OBLASTI LINII [OIII] 5007 š A, PREDSTAWLENNOGO PROGRAMMOJ CVIZ. pOKAZANNYJ
KUB DANNYH IMEET RAZMER 10\Theta15\Theta64 ``LEMENTOW, DISKRETIZACIQ PO IZOBRAVE­
NI@ 1.28 arcsec, PO SPEKTRU ­ 1 š A. nA SLEDU@]EM RISUNKE (RIS.11) PRIWODITSQ

35
rIS. 11: kARTA INTENSIWNOSTEJ W KOMPONENTE LINII [OIII] I POLE SKOROSTEJ W
CENTRALXNOJ “ASTI Mkn 573
KARTA INTENSIWNOSTEJ W ODNOJ IZ KOMPONENT LINII [OIII], WYDELENNOJ PO DAN­
NYM RIS.10 POSREDSTWOM GAUSS­ANALIZA, I NAJDENNOE POLE SKOROSTEJ.
wSE UPOMQNUTYE W ``TOM RAZDELE PROGRAMMY REDUKCII RAZRABOTANY W lABO­
RATORII SPEKTROSKOPII WNEGALAKTI“ESKIH OB—EKTOW sao ran. dETALXNO PRO­
CEDURY OBRABOTKI, TAK VE KAK I ALGORITMY, POLOVENNYE W IH OSNOWU, MOVNO
NAJTI W RABOTAH w.w.wLAS@KA (wLAS@K, 1983, 1995) .
7 kWANTOWAQ ``FFEKTIWNOSTX SPEKTROGRAFA
rEALIZUEMAQ KWANTOWAQ ``FFEKTIWNOSTX SPEKTROGRAFA NA TELESKOPE ZAWISIT OT
SOSTOQNIQ OPTI“ESKIH POWERHNOSTEJ, WYBORA DIFRAKCIONNYH RE[ETOK I T.P.
pRI PLANIROWANII PROGRAMMY NABL@DENIJ OCENKU KWANTOWOJ ``FFEKTIWNOSTI
MOVNO SDELATX POLXZUQSX DANNYMI, PRIWEDENNYMI W NASTOQ]EM rUKOWODSTWE,
ILI PO NABL@DENIQM SPEKTROFOTOMETRI“ESKIH STANDARTOW.
nA RIS.12 PRIWODITSQ KRIWAQ KWANTOWOJ ``FFEKTIWNOSTI SPEKTROGRAFA S

36 8 astrofizi~eskie priloveniq
rIS. 12: kWANTOWAQ ``FFEKTIWNOSTX SPEKTROGRAFA MPFS
U“ETOM TELESKOPA I PROPUSKANIQ ATMOSFERY, OPREDELENNAQ PO NABL@DENIQ
STANDARTNOJ ZWEZDY Hiltner 600. iSPOLXZOWALASX RE[ETKA #2 (300 [TR./MM,
UGOL BLESKA 4.1 ffi ) I UWELI“ITELX 10 \Theta .
kAK POKAZALI ISSLEDOWANIQ, NELINEJNOSTX SISTEMY REGISTRACII NE BOLEE
1%, I STATISTIKA OTS“ETOW PUASSONOWSKAQ. pOZICIONNAQ TO“NOSTX PORQDKA 2­3
MKM. pRI T]ATELXNOJ KALIBROWKE I KORREKTNOM U“ETE WSEH ISKAVENIJ, OTNO­
[ENIE SIGNAL/[UM W OKON“ATELXNOM REZULXTATE MOVET DOSTIGATX WELI“INY
S/Nú100. pRI NABL@DENIQH SLABYH OB—EKTOW OSNOWNYM FAKTOROM, OGRANI“I­
WA@]IM S/N, QWLQETSQ [UM S“ITYWANIQ pzs.
8 aSTROFIZI“ESKIE PRILOVENIQ
mULXTIZRA“KOWYJ SPEKTROGRAF MPFS QWLQETSQ ``FFEKTIWNYM INSTRUMENTOM
ISSLEDOWANIQ CENTRALXNYH “ASTEJ GALAKTIK, GDE NARQDU SO SPEKTRAMI QRKIH
ZWEZDOOBRAZNYH QDER NEOBHODIMO IZU“ENIE SPEKTROW BOLEE SLABOGO PROTQVENNO­
GO OKRUVENIQ. wOZMOVNOSTX ODNOWREMENNOJ REGISTRACII SPEKTROW OT RAZLI“­
NYH PROSTRANSTWENNYH ``LEMENTOW POZWOLQET U“ITYWATX RASSEQNIE W OPTIKE
TELESKOPA I IZU“ATX SPEKTRY BLIZKO RASPOLOVENNYH DETALEJ IZOBRAVENIQ.
zA PERIOD RABOTY MULXTIZRA“KOWOGO SPEKTROGRAFA NA bta NABL@DENIQ
PROWODILISX PO MNOGIM PROGRAMMAM ­ ISSLEDOWANIE RAZLI“IQ HIMSOSTAWA W

37
QDRE I BALDVE SPIRALXNYH GALAKTIK, ISSLEDOWANIE KINEMATIKI GAZA W OKOLO­
QDERNYH OBLASTQH SEJFERTOWSKIH GALAKTIK S PROTQVENNYMI OBLASTQMI ZAPRE­
]ENNYH LINIJ I IZU“ENIE DVETOPODOBNYH WYBROSOW OKOLO ZWEZD TIPA T tELX­
CA, OTOVDESTWLENIE SLABYH ISTO“NIKOW W POLQH ROSAT I ratan I T.D. kAK
POKAZAL OPYT NABL@DENIJ, PO SPEKTRAM, POLU“AEMYM S MPFS, MOVNO ``FFEK­
TIWNO IZU“ATX OB—EKTY KAK S ``MISSIONNYMI, TAK I S ABSORBCIONNYMI LINIQMI
W SPEKTRE.
nUVNO OTMETITX, “TO KOLI“ESTWO PRILOVENIJ SOZDANNOGO DLQ 6­M TELE­
SKOPA SPEKTROGRAFA NASTOLXKO WELIKO, “TO MY NE BEREMSQ IH PERE“ISLQTX. sU­
]ESTWENNYM NEDOSTATKOM REALIZOWANNOGO SPEKTROGRAFA QWLQETSQ W NASTOQ]IJ
MOMENT OTNOSITELXNO MALYJ RAZMER REALIZUEMOGO W NABL@DENIQH KUBA DANNYH,
“TO OSOBENNO WAVNO PRI PROWEDENII POISKOWYH RABOT PO SLABYM OB—EKTAM, GDE
NEOBHODIMO BOLX[OE POLE ZRENIQ I [IROKIJ SPEKTRALXNYJ DIAPAZON. dALX­
NEJ[IJ PROGRESS W ISPOLXZOWANII SPEKTROGRAFA MPFS NA bta SWQZYWAETSQ
S PRIMENENIEM SISTEM REGISTRACII NA pzs BOLX[OGO FORMATA, POWY[ENIEM
PROPUSKANIQ OPTIKI I BOLEE PLOTNOJ UPAKOWKOJ SPEKTROW NA FORMATE SWETO­
PRIEMNIKA.

38 spisok literatury
sPISOK LITERATURY
[1] aFANASXEW w. l., wLAS@K w. w., dODONOW s. n., sILX“ENKO o. k., 1990,
pREPRINT sao, 56, 1­12
[2] aFANASXEW w. l. bALEGA `. `., gRUDZINSKIJ m. a., kAC b. m., mARKELOW
s. w., nO]ENKO w. s., cUKKERMAN i. i., 1887, tEHNIKA SREDSTW SWQZI, SERIQ
tEHNIKA TELEWIDENIQ, 5, 22­39
[3] bARDEN I sKOTT ( Barden, S. G., Scott, K.), 1986, Bull. AAS, 18, 951
[4] bULLESTEKS I DR. (Boulesteix J., Georgelin Y., Marselin M., Monnet G.), 1983
SPIE Conf. Inst. Astron., 445, 37
[5] wANDERRIST I DR. ( Vanderriest, C., Courtes, G., Donas, J.), 1984, J. of Optics,
15, 237
[6] wLAS@K (Vlasyuk V. V.), 1983, Bull. of the Special Astroph. Observ., 36, 107
[7] wLAS@K (Vlasyuk V. V.), 1995,in 3D Optical Spectroscopic Methods in
Astronomy, ASP Conference Series, ed. G.Comte,M. Marselin, 71, 308
[8] kURTES (Courtes, G.), 1980, ler Coll. du Comite Francais du Telescope Spatial,
Toulouse, 241­269
[9] kURTES I DR. ( Courtes, G., Georgelin Y., Bacon R., Monnet G., Boulesteix J.),
1988, in Instrumentation for ground based optical astronomy, ed. L. B.Robinson,
Springer­Ferlag, 267
[10] lE kOARER I DR.,( Le Coarer E., Georgelin Y. P., Monnet G.), 1992, C.R.
Acad. Sci. Paris, 315, ser.II, 45
[11] tEJLOR I aTERTON (Taylor, K. & Atherton, P. D.), 1978, MNRAS, 191, 675

39
9 pRILOVENIQ
9.1 aTLAS LINIJ SPEKTRA SRAWNENIQ LAMPY sg3C
nA RISUNKAH 13­15 PRIWEDENO OTOVDESTWLENIE LINIJ DLQ SPEKTRA LAMPY sg3s,
ISPOLXZUEMOJ W MULXTIpZRA“KOWOM SPEKTROGRAFE DLQ KALIBROWKI [KALY DLIN
WOLN. nAPOLNENIE LAMPY SOSTOIT IZ SMESI TREH GAZOW : He, Ne I Ar. iZ WSEGO NA­
BORA LINIJ NAMI WYBRANY TOLXKO TE, KOTORYE MOGUT NADEVNO ISPOLXZOWATXSQ S
SOOTWETSTWU@]IM SPEKTRALXNYM RAZRE[ENIEM. nAMI OTME“ENA TAKVE PRINAD­
LEVNOSTX LINIJ TEM ILI INYM ATOMAM I IONAM I UKAZANY LINII, QWLQ@]IESQ
BLENDIROWANNYMI. tAKIE LINII SLEDUET ISPOLXZOWATX S OSTOROVNOSTX@.
sPEKTRY POLU“ENY S DIFRAKCIONNOJ RE[ETKOJ 1300 [TR/MM S UGLOM BLESKA
17 ffi , DA@]EJ OBRATNU@ LINEJNU@ DISPERSI@ ú1.2 š A/``L.sPEKTRALXNOE RAZRE­
[ENIE NA PRIWEDENNYH RISUNKAH ­ OKOLO 3 š A.

40 9 priloveniq
rIS. 13: sPEKTR SRAWNENIQ W DIAPAZONE 3800­5400 š Aš A

9.1 aTLAS LINIJ SPEKTRA SRAWNENIQ LAMPY sg3C 41
rIS. 14: sPEKTR SRAWNENIQ W DIAPAZONE 5400­7000 š Aš A

42 9 priloveniq
rIS. 15: sPEKTR SRAWNENIQ W DIAPAZONE 6800­8400 š Aš A

9.2 pARAMETRY KOMANDNOJ STROKI PROGRAMM OBRABOTKI 43
9.2 pARAMETRY KOMANDNOJ STROKI PROGRAMM OBRABOTKI
COSMETIC
Program for masking `hot spots` on CCD data
(C) SAO AS USSR VLVSoft 1991
Usage : COSMETIC.EXE [­x sizex] [­y sizey] [namein] [nameout] [maskname]
where sizex ­ size of input image along X­direction( default= 512)
sizey ­ size of input image along Y­direction( default= 512)
namein ­ name of input file
nameout ­ name of output result file
maskname ­ name of text file with masks of 'hot spots' and defects
COSPAR
Program for analysing cosmic hits on CCD data
(C) SAO Russian AS VLVSoft 1993
Usage : COSPAR.EXE [­x sizex][­y sizey][namein1][namein2][maskname][­d dev]
where sizex ­ size of input image along X­direction( default= 530)
dev ­ deviation parameter ( default ­ from console)
sizey ­ size of input image along Y­direction( default= 580)
namein1 ­ name of input file N1
namein2 ­ name of input file N2
maskname ­ name of result file with mask of hits
CREATSP
Program for creating of image with spectra' strobes
(C) SAO Russian AS,Marseille Observatory VLVSoft v.01 18­11­1994
Usage : CREATSP.EXE [­w wid] [­x sizex] [­y sizey] [filgeo]
where filgeo ­ name of text file with coefficients of polynoms
(default name ­ geometry.exa)
sizex,sizey ­ size of result image on both coordinates
(default = 530 580)
wid ­ width of modelled spetra ( by default = sigma*3.0)

44 9 priloveniq
CVIZ
Program for CIGALE/TIGER/PYTHEAS data cubes managing and processing
(C) SAO Russian AS VLVSoft v.1.03 08­02­95
Usage : CVIZ.EXE [­e] [­s] [­w wmin wmax] [­x xleft xright] [­y ytop ybot]
[­r][­f widfact][­d][­a][­c contnam][name1][name2][...nameN]
where wmin,wmax ­ limits of argument for all profiles
xleft,xright,ytop,ybot ­ leftmost,rightmost,upper
and lower showed profiles
name1,name2,...nameN ­ name of files with data cubes
contnam ­ name of cube with continuum values
widfact ­ factor of component widths transform (default = 1)
Key ­e indicates on work in EGA­mode with VGA adapter
Key ­s suggests fixed order of components (as set in GAUSAN.EXE)
Key ­r provides automatical restoring of last approximation in GAUSAN
Key ­d provides using of variable doublet parameters in GAUSAN
Key ­a provides quiet mode for wavelength in GAUSAN
FVIZ
Program for image vizualization and some processing
(C) SAO Russian AS VLVSoft v.05 27­01­95
Usage : FVIZ.EXE [­e] [­w] [­f---l] [­x Xcen] [­y Xcen] [­s Scale] [­n---N]
[­h hdlen][­m][­p Numpal][­t Twait][name1] [name2]...
where Xcen,Ycen,Scale ­ coordinates of center and scale for image fragment
hdlen ­ length of image file header (default=0)
name1 ­ name of file with image
name2,..­ names of next workfiles(default ­ no)
Numpal ­ number of palette will be used by default
Twait ­ time of waiting for any user's action (default ­ no)
Key ­e indicates on work in EGA­mode with VGA adapter
Key ­w permits writing to image file
Keys ­f & ­l indicate on output first or last image fragment
Keys ­n and ­N allow output symbol data while repers coordinates
re­reading from disk file
Key ­m provides definition of color level even service file exists

9.2 pARAMETRY KOMANDNOJ STROKI PROGRAMM OBRABOTKI 45
GAUEXT
Program for gaussian spectra extraction from detector frame
(C) SAO Russian AS VLVSoft v.02 09­02­1995
Usage: GAUEXT.EXE [­b left right] [­n numsp]inpimage resfile
[filgeo] [­d] [­y shiftY][­w AddWid]
where left,right ­ borders for integrating (default = 5 MX­0)
numsp ­ amount of adjacent spectra ( default = 3)
inpimage ­ name of file with input image
filgeo ­ file with spectra' geometrical params(default ­ geometry.exa)
resfile ­ file with result spectra
shiftY ­ shift of extration zone on Y (default = 0)
AddWid ­ additional part into spectra width ( default = 0.0)
Key ­d using for producing of additional information
GEOPREP
Program for preparing of geometry data for bidimensional spectra
(C) SAO Russian AS,KPNO,Marseille VLVSoft v.02 1993
Usage: GEOPREP.EXE [­f] [­r numrep] [­p power] [­x sizex] [­y sizey]
[­nosort] [filgeo] [filpos] [filnum] [geores]
where filgeo ­ name of text file with repers' coordinates
filpos ­ name of text file with measured position of individual spectra
filnum ­ name of text file with associated numbers of spectra
geores ­ name of file with result : coefficients for each spectrum
(default ­ geometry.pol)
numrep ­ amount of repers in one line of repers' grid (default = 7)
power ­ power of approximating bidimensional polynom (default = 3)
sizex,sizey ­ size of result image on both coordinates
(default = 512 512)
Using of key ­nosort prevents sorting of input file with
repers' coordinates
Key ­f provides writing additional data to file geometry.tmp
Using ­F produce additonal image file strobe.dat (512 by 512 px)
with predicted spectra' position

46 9 priloveniq
GAUSAN
Program for Gauss­decomposition of vector data
(C) SAO Russian AS VLVSoft v.04 10­02­1995
Usage : GAUSAN.EXE [­x xmin xmax] [­w wave0] [­d dist relamp relwid] [­e]
[­r] [­f widfact] [­a] [­F] filnam
where xmin,xmax ­ min&max argument values (default ­ from file *.PAR)
wave0 ­ restframe wavelength
dist,relamp,relwid ­ distance and relations for doublet's components
widfact ­ factor of width transform while it restoring
filnam ­ name of input file
Key ­e indicates on using EGA­mode (default ­ VGA)
Using of key ­r provide restoring of parameters from gaus—sol.res
Using of key ­D instead of ­d provides FIXED values for doublets !
The same for key ­F : first entered parameters will be used everythere
Using of key ­a allows to avoid question about rest wavelength
IMAR
Program for image arithmetics
(C) SAO Russian AS VLVSoft 18­11­1994
Usage: IMAR.EXE [operation] [filnam1] [filnam2] [filnam3]
[const1] [const2] [const3]
where operation ­ (+,­,/,*,­lg,­ln)
filnam1 ­ name of input image 1
filnam2 ­ name of input image 2
filnam3 ­ name of output image
const1,const2,const3 ­ constants for calculation
Size of output image equals size of original

9.2 pARAMETRY KOMANDNOJ STROKI PROGRAMM OBRABOTKI 47
LINID
(C) SAO Russian AS VLVSoft v.05 24­01­1995
Usage: LINID.EXE [­p pow][­l len][­w wid][­d---­D disp][­a][­s][­f][­z]
[­e][­m maskfil][­y min max][­c filcoef]
[compspec lintab] [inspec outspec]
where pow ­ power of dispersion approximating polynom(max=6) (default=2)
len ­ length of input spectrum ( default ­ from file)
wid ­ width of instrumental profile(default=5)
min,max ­ limits for comparison spectrum respresentation
filcoef ­ file with coefficients channels = ? wavelength
compspec ­ name of file with comparison spectrum
lintab ­ table of spectral lines wavelength
inspec ­ input spectrum to be linearized
outspec ­ result of linearization
maskfil ­ file with lines' positions
Key ­d indicates on input value of dispersion by user
When key ­D is using, necessary set dispersion value(in A/pix)
Key ­a executes automatic procedure with lines` mask
and wavelength from lintab
Key ­f provides precise background estimating in each line centering
Key ­s indicates on using details in object`s spectrum in forming
disp.curve only in manual program mode
Key ­z provides using same values (x0,dx,step) for all linearizes data
When key ­c is applying, comspec & lintab must be omitted
PRFTEST
Program for spectra parameters determination over detector frame
(C) SAO Russian AS VLVSoft v.02 09­01­1995
Usage : PRFTEST.EXE [­w width][­b left right] [­n numsp] inpimage
[filgeo][­d][­a AmpLim][­y YcrdLim][­f FWHMLim][­p power]
where width ­ height of integration aperture(default=5,!30)
left,right ­ borders for integrating (default = 10 MX­0)
numsp ­ amount of adjacent spectra ( default = 3)
inpimage ­ name of file with input image
filgeo ­ file with spectra' geometrical params(default ­ geometry.pol)
AmpLim, YcrdLim, FWHMLim ­ limits for max.variation of profile params
by defaults ­ 0.9 1.0 0.5
power ­ order of approximating polynoms ( default ­ 3)
Using of key ­d provides extended output of results

48 9 priloveniq
PRFTESTO
Program for spectra parameters determination over detector frame
(C) SAO Russian AS VLVSoft v.03 08­02­1995
Usage: PRFTESTO.EXE [­w width][­b left right] [­n numsp][­p Numfrag]inpimage
[filgeo][­a AmpLim][­y YcrdLim][­f FWHMLim]
where width ­ height of integration aperture(default=5,!30)
left,right ­ borders for integrating (default = 5 MX­0)
numsp ­ amount of adjacent spectra ( default = 3)
Numfrag ­ number of fragments for spectra dividing (default = 21)
inpimage ­ name of file with input image
filgeo ­ file with spectra' geometrical params(default ­ geometry.pol)
AmpLim, YcrdLim, FWHMLim ­ limits for max.variation of profile params
by defaults ­ 1.00 0.50 0.75
SPEXTR
Program for spectra extraction from detector frame
(C) SAO Russian AS VLVSoft v.02 1993
Usage: SPEXTR.EXE [­w width][­b left right][­s SlitStep]
[inpimage][resfile][filgeo]
where width ­ height of integration aperture(default=5,!100)
left,right ­ borders for integrating (default = 20 MX­0)
SlitStep ­ step for slit function producing (default = 1)
inpimage ­ name of file with input image
filgeo ­ file with spectra' geometrical params(default ­ geometry.pol)
resfile ­ file with result spectra

49
10 oPISANIE PROGRAMMY FVIZ
10.1 nAZNA“ENIE PROGRAMMY
pROGRAMMA PREDNAZNA“ENA DLQ WIZUALIZACII I NEKOTORYH PROCEDUR ANALIZA
DWUMERNYH DANNYH ( IZOBRAVENIJ), ZAPISANNYH W WIDE FAJLA PRQMOGO DOSTU­
PA DWUBAJTOWYMI CELYMI “ISLAMI, S ISPOLXZOWANIEM EGA/VGA ADAPTERA NA
PERSONALXNYH ---wm, SOWMESTIMYH S IBM AT I FUNKCIONIRU@]IH POD UPRA­
WLENIEM os MS­DOS WERSII NE NIVE 3.30.
10.2 zAPUSK PROGRAMMY
dLQ ZAPUSKA PROGRAMMY DOSTATO“NO NABRATX TOLXKO IMQ PROGRAMMY :
FVIZ.EXE. kROME TOGO, ZDESX MOVNO UKAZATX IMQ FAJLA S IZOBRAVENIEM. eSLI
IMQ NE UKAZANO W KOMANDNOJ STROKE, TO PROGRAMMA WYDAET SOOB]ENIE :
FVIZ.EXE : Input name of file for work
eSLI TAKOJ FAJL NE OBNARUVEN, PROGRAMMA NEMEDLENNO ZAWER[AETSQ S SO­
OB]ENIEM :
FVIZ.EXE : I can't open input file : filnam.ext
iSPOLXZUEMYJ FORMAT DANNYH ISKL@“AET WOZMOVNOSTX HRANENIQ W SAMOM
FAJLE S IZOBRAVENIEM DANNYH O EGO RAZMERAH, PO``TOMU PROGRAMMA I]ET TAKVE
FAJL S IMENEM : filnam.%ex,W KOTOROM DOLVNY NAHODITXSQ SWEDENIQ O RAZMERE
I RAZMAHE OTS“ETOW. eSLI TAKOJ FAJL OBNARUVEN I INFORMACIQ W NEM SOOTWET­
STWUET HARAKTERU DANNYH, PRODOLVAETSQ NORMALXNOE WYPOLNENIE PROGRAMMY.
w PROTIWNOM SLU“AE WYPOLNQETSQ PROWERKA NAZNA“ENIJ SIZX I SIZY. eSLI
ONI BYLI SDELANY, NAPRIMER,S POMO]X@ KOMAND
set SIZX=530
I
set SIZY=580,
TO DLQ TEKU]EGO IZOBRAVENIQ PRINIMA@TSQ ``TI ZNA“ENIQ. eSLI NAZNA“ENIQ OT­
SUTSTWU@T ( IH MOVNO OTMENITX, NABRAW, NAPRIMER, set SIZX= ), PROGRAMMA
WYDAET NA ``KRAN MEN@ TAKOGO TIPA : IMAGE PROCESSING PROGRAM
SAO Russian AS VLV Nov 1995
Choose, please , size of image :
128*128
256*256
512*512
530*580 pixels
580*530
1024*1024
1050*1170
1600*1600
2048*2048

50 10 opisanie programmy FVIZ
OTHER SIZE.
eSLI ODIN IZ UKAZANNYH RAZMEROW SOOTWETSTWUET TREBUEMOMU, SLEDUET S PO­
MO]X@ STRELOK WYBRATX ``TOT RAZMER I NAVATX KLAWI[U AEENTEROE. w PROTIW­
NOM SLU“AE SLEDUET WYBRATX OTHER SIZE. w ``TOM SLU“AE PROGRAMMA WYDAST
ZAPROS :
Input size of image :
w OTWET NA ZAPROS NUVNO WWESTI RAZMERY IZOBRAVENIQ PO GORIZONTALI I
WERTIKALI. pROGRAMMA ZANESET ``TU INFORMACI@ W SLUVEBNYJ FAJL filnam.%ex
DLQ ISPOLXZOWANIQ W DALXNEJ[EM. pOSLE ``TOGO PROGRAMMA NA“INAET WYWOD IZO­
BRAVENIQ NA ``KRAN W SOOTWETSTWII S USTANOWKAMI W KOMANDNOJ STROKE, A ESLI
TAKOWYH NET ­ TO PO UMOL“ANI@ WIZUALIZIRUETSQ CENTR IZOBRAVENIQ W MAS[TA­
BE 1:1 I MELX“E (DLQ IZOBRAVENIJ BOLEE 300 \Theta 300 ``LEMENTOW), ILI WSE IZOBRA­
VENIQ W BOLEE KRUPNOM MAS[TABE ( DLQ MENX[IH IZOBRAVENIJ). dLQ OSTANOWKI
WYWODA DOSTATO“NO NAVATX KAKU@­LIBO KLAWI[U NA KLAWIATURE ILI KLAWI[U
''MY[I'', ESLI ONA NAHODITSQ WNE OBLASTI, OTWEDENNOJ POD IZOBRAVENIE. nA­
VATIE KAKOJ­LIBO ZAPROGRAMMIROWANNOJ KLAWI[I PRIWODIT K NEMEDLENNOMU
WYPOLNENI@ TREBUEMOGO DEJSTWIQ.
w SLU“AE NORMALXNOGO ZAPUSKA PROGRAMMA FORMIRUET [KALU CWETOW, SOSTO­
Q]U@ IZ 16 GRADACIJ, W SOOTWETSTWII S DANNYMI O RAZMAHE OTS“ETOW POSTAWIT
KAVDOMU OTS“ETU SWOJ CWET. tAKAQ TABLICA SOOTWETSTWIQ WSE WREMQ NAHODITSQ
W LEWOM NIVNEM UGLU ``KRANA. wOZMOVNOSTX ISPOLXZOWANIQ NESKOLXKIH PALITR
OPREDELQETSQ TIPOM DISPLEQ , NAPRIMER , PO UMOL“ANI@ NA MONITORE VGA
SRAZU DOSTUPNY 6 PALITR : STANDARTNAQ(EGA), 2 “ERNO­BELYH, KRASNAQ, SI­
NQQ, ZELENAQ, A NA DISPLEE EGA ­ ``TI PALITRY, ZA ISKL@“ENIEM STANDARTNOJ,
PREDSTAWLQ@TSQ TOLXKO “ETYRXMQ OTTENKAMI DANNOGO CWETA.
kOLI“ESTWO PREDSTAWLQEMYH NA ``KRANE ``LEMENTOW IZOBRAVENIQ ­ PIKSELOW
­ TAKVE ZAWISIT OT TIPA ``KRANA : DLQ VGA ­ 512 \Theta 480 ``LEMENTOW, A DLQ EGA
­ 512 \Theta 350 ``LEMENTOW. dLQ BOLX[IH IZOBRAVENIJ WYWODITSQ “ASTX UKAZAN­
NOGO RAZMERA (ILI PROPORCIONALXNO SVATYJ BOLX[IJ FRAGMNT), A DLQ MENX­
[IH ­ KAVDYJ OTS“ET PREDSTAWLQETSQ KWADRATOM, RAZMERY KOTOROGO RASTUT S
UMENX[ENIEM RAZMEROW IZOBRAVENIQ TAK, “TOBY DOSTIGALOSX POLNOE ZAPOLNE­
NIE ``KRANA. pRI PEREDWIVENII MY[I W LEWOM WERHNEM UGLU ``KRANA WYWODQTSQ
EE KOORDINATY OTNOSITELXNO NA“ALA IZOBRAVENIQ W ``LEMENTAH I , W SLU“AE
NEOBHODIMOSTI, OTS“ET, SOOTWETSTWU@]IJ W IZOBRAVENII ``TIM KOORDINATAM.
10.3 kL@“I KOMANDNOJ STROKI
dLQ PODSKAZKI ZNA“ENIQ KL@“EJ KOMANDNOJ STROKI FVIZ DOSTATO“NO ZAPUSTITX
EE S PARAMETROM ''?''. pRI ``TOM PROGRAMMA WYDAST NA ``KRAN DOPUSTIMYE W
KOMANDNOJ STROKE KL@“I I IH ZNA“ENIE, PRINQTOK PO UMOL“ANI@. kROME TOGO,
NA ``KRANE OTRAVAETSQ NOMER WERSII PROGRAMMY I DATA EE POSLEDNEJ REDAKCII.
w KOMANDNOJ STROKE DOPUSTIMO UKAZANIE KL@“EJ :

10.3 kL@“I KOMANDNOJ STROKI 51
ffl ­x AEKOORDINATAOE ­ WYBOR KOORDINATY CENTRA WYWODIMOGO FRAGMENTA PO
GORIZONTALI;
ffl ­y AEKOORDINATAOE ­ TO VE DLQ WERTIKALI ;
ffl ­s AEMAS[TABOE ­ MAS[TAB WYWODA IZOBRAVENIQ ( MOVET BYTX WYBRAN W
DIAPAZONE OT 0.125 DO 64);
ffl ­e ­ DLQ ZAPUSKA EGA­MODY NA DISPLEE VGA;
ffl ­w ­ DLQ RAZRE[ENIQ KORREKCII OTS“ETOW IZOBRAVENIQ;
ffl ­f ­ UKAZYWA@]EGO NA WYWOD FRAGMENTA, NA“INA@]EGOSQ S TO“KI (1,1);
ffl ­l ­ UKAZYWA@]EGO NA WYWOD FRAGMENTA, ZAKAN“IWA@]EGOSQ W TO“KE (lx,ly),
GDE lx,ly ­ RAZMERY IZOBRAVENIQ PO x I PO y;
ffl ­m ­ UKAZYWA@]EGO NA NEOBHODIMOSTX OPREDELENIQ UROWNEJ WYWODA IZO­
BRAVENIQ NEZAWISIMO OT INFORMACII W SLUVEBNOM FAJLE;
ffl ­n ILI ­N ­ DLQ NUMERACII REPEROW PRI WWODE KOORDINAT IZ FAJLA ILI
WYWODA DOPOLNITELXNOJ TEKSTOWOJ INFORMACII ( SM. OPISANIE FUNKCIJ
RABOTY S OTDELXNYMI REPERAMI);
ffl ­p numpal ­ UKAZYWA@]EGO NA NOMER CWETOWOJ PALITRY, ZAGRUVAEMOJ PRI
STARTE PROGRAMMY ( numpal LEVIT W DIAPAZONE 1­6);
ffl ­h headlen ­ UKAZYWA@]EGO, “TO PERWYE headlen BAJTOW IZOBRAVENIQ SLE­
DUET PROPUSTITX PRI “TENII DANNYH (NAPRIMER, PRI RABOTE S DANNYMI,
POLU“ENNYMI S pzs­SISTEMOJ sao ran W KOMANDNOJ STROKE NEOBHODIMO
UKAZYWATX ``TOT KL@“ S ZNA“ENIEM 5760 : ­h 5760);
ffl ­t Time ­ KL@“, UKAZYWA@]IJ NA NEOBHODIMOSTX OVIDANIQ NAVATIQ
KAKOJ­LIBO KLAWI[I W TE“ENIE Time SEK, POSLE “EGO PROGRAMMA ZAWER­
[AETSQ. eSLI NAVATIE PROIZO[LO, PROGRAMMA PRODOLVAET NORMALXNOE
WYPOLNENIE. ---TOT KL@“ POLEZEN PRI ISPOLXZOWANII PROGRAMMY W PAKET­
NOM REVIME.
kROME KL@“EJ, PRI WYZOWE PROGRAMMY W KOMANDNOJ STROKE DOPUSTIMO UKAZANIE
DO 10 IMEN FAJLOW, KOTORYE BUDUT ISPOLXZOWANY W PROGRAMME PRI NEOBHODI­
MOSTI WMESTO WWODA IMENI S KONSOLI ( POPYTKA ZAPISI W SU]ESTWU@]IJ FAJL
W ``TOM SLU“AE NEWOZMOVNA, PROGRAMMA WYDAST ZAPROS NA IMQ FAJLA).
pERED RASSMOTRENIEM KAVDOJ IZ PROGRAMMNYH FUNKCIJ SDELAEM ODNO OB]EE
ZAME“ANIE, OTNOSQ]EESQ W RAWNOJ MERE KO WSEMU NIVEIZLOVENNOMU.
dLQ POLNOCENNOJ I ``FFEKTIWNOJ RABOTY NEOBHODIMO NALI“IE NA KOMPX@­
TERE MANIPULQTORA ''MY[X'' (DALEE KRATKO NAZYWAEMOGO MY[X@), PROGRAMM­
NO SOWMESTIMOGO S Microsoft Mouse. pUTEM PEREME]ENIQ STRELKI I NAVATIQ

52 10 opisanie programmy FVIZ
KNOPOK MY[I I OPREDELENNYH KLAWI[ W NEOBHODIMYH MESTAH I WYPOLNQETSQ
RABOTA. eSTESTWENNO, “TO DWIVENIE PO IZOBRAVENI@ DOSTIGAETSQ DWIVENIEM
MANIPULQTORA ''MY[X''.
pRI OTSUTSTWII MANIPULQTORA PEREDWIVENIE PO IZOBRAVENI@ PROIZWO­
DITSQ S POMO]X@ STRELOK (ODNO NAVATIE SOOTWETSTWUET PEREME]ENI@ NA
1 ``LEMENT), A DLQ BOLEE BYSTROGO DWIVENIQ NEOBHODIMO ODNOWREMENNO NA­
VATX ODNU IZ KLAWI[ AEShiftOE. nAVATIE KNOPOK MY[I ``MULIRUETSQ NAVATIEM
AEEnterOE ( ``KWIWALENTNO LEWOJ KNOPKE), AEEnterOE+AERight ShiftOE (PRAWAQ KNOPKA),
AEEnterOE+AELeft ShiftOE (SREDNQQ KNOPKA).
w DALXNEJ[EM BUDET PREDPOLAGATXSQ POLNOE SOOTWETSTWIE NAVA­
TIJ KNOPOK ''MY[I'' I UKAZANNYH KOMBINACIJ KLAWI[ AEEnterOE I
AEShiftOE. ~TOBY PROGRAMMA MOGLA WYPOLNQTXSQ PRI OTSUTSTWII MANI­
PULQTORA MY[I, NEOBHODIMO NALI“IE W PAMQTI ---wm REZIDENTNOGO
DRAJWERA TIPA AGMOUSE.EXE.
pROGRAMMA OBESPE“IWAET POLXZOWATELQ OPERATIWNOJ PODSKAZKOJ 3­H WIDOW :
­ PRI NAVATII AEShiftOE+F1 WYZYWAETSQ KRATKAQ PODSKAZKA NA ANGLIJSKOM
QZYKE;
­ PRI NAVATII AECtrlOE+F1 WYZYWAETSQ PODROBNOE OPISANIE PROGRAMMY NA
ANGLIJSKOM QZYKE;
­ PRI NAVATII AEAltOE+F1 WYZYWAETSQ OPISANIE PROGRAMMY NA RUSSKOM QZY­
KE.
dLQ WYDA“I PODSKAZOK I OPISANIJ W SPRAWO“NIKE C : nFORTC DOLVNY PRI­
SUTSTWOWATX FAJLY FVIZB.HLP, FVIZE.HLP I FVIZR.HLP, SOOTWETSTWENNO.
10.4 fUNKCII OSNOWNOGO REVIMA PROGRAMMY
rASSMOTRIM FUNKCII, WYPOLNQEMYE W OSNOWNOM REVIME PROGRAMMY.
10.4.1 uWELI“ENIE/UMENX[ENIE RAZMEROW WYWODIMOGO FRAGMENTA
­ DOSTIGAETSQ NAVATIEM KNOPOK MY[I, NAHODQ]EJSQ W POLE IZOBRAVENIQ: NAVA­
TIE LEWOJ KNOPKI PRIWODIT K WYWODU FRAGMENTA S CENTROM W TEKU]EJ TO“KE I
S UWELI“ENNYM WDWOE MAS[TABOM, NAVATIE PRAWOJ ­ FRAGMENT ILI WSE IZOBRA­
VENIE WYWODITSQ S UMENX[ENNYM WDWOE MAS[TABOM. nAVATIE SREDNEJ KNOPKI
PRIWODIT K RU“NOMU WWODU MAS[TABA I CENTRA WYWODA ( Scale,Xcen, Ycen).
gRANI“NYE ZNA“ENIQ Scale ­ 0.125 (MAKSIMALXNOE SVATIE, WYWOD FRAGMENTA DO
4096 ``LEMENTOW) I 64 ( MAKSIMALXNOE UWELI“ENIE, WYWODITSQ FRAGMENT 8 \Theta 8
``LEMENTOW). pRI SVATII IZOBRAVENIQ (MAS[TAB AE 1) PO STROKAM WYPOLNQET­
SQ SGLAVIWANIE S TREBUEMYM OKNOM, A PO STROKAM WYPOLNQETSQ WYBORKA, “TO
POZWOLQET USKORITX WYWOD KRUPNOFORMATNYH IZOBRAVENIJ.

10.4 fUNKCII OSNOWNOGO REVIMA PROGRAMMY 53
10.4.2 iZMENENIE PALITRY
­ NAVATIE LEWOJ ILI PRAWOJ KLAWI[ MY[I, KOGDA ONA NAHODITSQ WNUTRI PRQMO­
UGOLXNIKA S CIFRAMI OT 0 DO 5 ILI SIMWOLAMI, SOOTWETSTWU@]IMI PALITRAM,
NAHODQ]EGOSQ W SREDNEJ “ASTI SLUVEBNOGO FRAGMENTA ``KRANA. tO VE PROISHO­
DIT POSLE NAVATIQ KLAWI[I S BUKWOJ ''P''.
pRI IZMENENII PALITRY IZMENQETSQ I ZNA“ENIE ``TOGO POLQ. kROME UKAZAN­
NYH STANDARTNYH PALITR WOZMOVNO ISPOLXZOWANIE I PALITR POLXZOWATELQ. dLQ
``TOGO NEOBHODIMO SOZDATX W SPRAWO“NIKE C : nFORTC TEKSTOWYJ FAJL S IME­
NEM FVIZ.PAL, W KOTOROM DLQ KAVDOJ PALITRY DOLVNY BYTX UKAZANY ­ IMQ ­
1 SIMWOL, A ZATEM ­ TEKSTOWOE PREDSTAWLENIE CWETOW PALITRY W WIDE [ESTNA­
DCATIRI“NYH “ISEL PO 6 CIFR W KAVDOM : PO 2 CIFRY DLQ KRASNOGO, ZELENOGO I
SINEGO CWETOW. kAVDOE “ISLO DOLVNO ZAKAN“IWATXSQ ZNAKOM L. sOZDATX TAKU@
PALITRU MOVNO S POMO]X@ PROGRAMMY PALEDIT.EXE.
10.4.3 oTKL@“ENIE ILI WKL@“ENIE OTDELXNYH CWETOW PALITRY
­ NAVATIE LEWOJ ILI PRAWOJ KLAWI[ MY[I, NAHODQ]EJSQ NA IZOBRAVENII TRE­
BUEMOGO CWETA W TABLICE CWETOW.
10.4.4 iZMENENIE [AGA I POROGA WYWODA OTS“ETOW IZOBRAVENIQ
­ NAVATIE LEWOJ KLAWI[I MY[I W PRQMOUGOLXNIKAH S IZOBRAVENIEM ZNAKOW
''+'' I ''­'', NAHODQ]IMISQ NAD I POD “ISLAMI 1,10,100. sOOTWETSTWENNO MENQ­
@TSQ I ZNA“ENIQ PARAMETRA. dLQ PEREHODA OT IZMENENIQ [AGA K IZMENENI@
POROGA NEOBHODIMO NAWESTI MY[X NA KWADRAT S BUKWOJ t(hreshold) I NAVATX
LEWU@ KNOPKU, DLQ OBRATNOJ PEREHODA ­ NAVATX LEWU@ KNOPKU W KWADRATE S
BUKWOJ S(tep). pRI ``TOM MENQETSQ I BUKWA, UKAZYWA@]AQ PARAMETR, KOTORYJ
PODWERGAETSQ IZMENENIQM. eSLI NAWESTISX MY[X@ NA ``TU BUKWU I NAVATX LE­
WU@ KNOPKU, TO MOVNO WWESTI S KLAWIATURY ZNA“ENIQ Step ILI Threshold. nA­
VATIEM KLAWI[ S BUKWAMI ''S'' I ''T'' I OTWETOM NA POSLEDU@]IJ ZAPROS ( Step
: ILI Thresh :) TAKVE MOVNO DOSTI“X TREBUEMOGO REZULXTATA.
10.4.5 pEREHOD K WIZUALIZACII NOWOGO IZOBRAVENIQ
­ NAVATIE LEWOJ KLAWI[I MY[I W PRQMOUGOLXNIKE New ILI KLAWI[I ''N'', PRI
``TOM PROGRAMMA WYDAET ZAPROS NA IMQ FAJLA
Name :,
ESLI OTSUTSTWU@T IMENA W KOMANDNOJ STROKE. eSLI ISKOMYJ FAJL NE OBNA­
RUVEN, WYDAETSQ SOOB]ENIE :
No such file !!!
I NIKAKIH DEJSTWIJ NE PROIZWODITSQ. w PROTIWNOM SLU“AE NOWOE IZOBRA­
VENIE WYWODITSQ S UVE USTANOWLENNYMI PARAMETRAMI UWELI“ENIQ, [AGA PO

54 10 opisanie programmy FVIZ
OTS“ETAM I DR. oTMETIM, “TO PREDPOLAGAETSQ, “TO NOWOE IZOBRAVENIE IMEET
TE VE RAZMERY, “TO I ISHODNOE.
10.4.6 wOZWRAT K WIZUALIZACII PREDYDU]EGO IZOBRAVENIQ
­ NAVATIE SREDNEJ KLAWI[I MY[I W PRQMOUGOLXNIKE New ILI KOMBINACII KLA­
WI[ AEAltOE+AENOE. pRI ``TOM TEKU]EE IZOBRAVENIE STANOWITSQ ''PREDYDU]IM'' I
WOZWRAT K NEMU PROIZWODITSQ ANALOGI“NO.
10.4.7 wOSSTANOWLENIE IZNA“ALXNYH PARAMETROW WYWODA IZOBRAVE­
NIQ
­ NAVATIE PRAWOJ KLAWI[I MY[I W PRQMOUGOLXNIKE New ILI KOMBINACII
AECtrlOE+AENOE. pRI ``TOM WOSSTANAWLIWA@TSQ NA“ALXNYE PARAMETRY WYWODA, NO
PALITRA OSTAETSQ PREVNEJ.
10.4.8 o“ISTKA ``KRANA OT IZBYTO“NOJ INFORMACII
­ NAVATIE LEWOJ KLAWI[I MY[I W PRQMOUGOLXNIKE C ILI KLAWI[I ''C''. pARA­
METRY WYWODA OSTA@TSQ NEIZMENNYMI.
10.4.9 wYHOD IZ PROGRAMMY
­ NAVATIE LEWOJ KLAWI[I MY[I W PRQMOUGOLXNIKE End ILI KLAWI[I ''E'' ILI
FUNKCIONALXNYH KLAWI[ F10 ILI Esc. pERWYE TRI WARIANTA PRIWODQT K ZA­
PISI TEKU]IH PARAMETROW GRADACIJ WYWODA IZOBRAVENIQ W SLUVEBNYJ FAJL,
A PRI WYHODE PO Esc ``TOGO NE PROISHODIT. tEM SAMYM WO WREMQ SLEDU@]E­
GO PROSMOTRA IZOBRAVENIQ POSLE WYHODA PO F10 CWETOWAQ PALITRA UVE BUDET
ADAPTIROWANA K TREBOWANIQM POLXZOWATELQ.
10.4.10 sMENA ISPOLXZUEMOJ [KALY WYWODA
pROGRAMMA PREDOSTAWLQET POLXZOWATEL@ WYBOR IZ 3 DOSTUPNYH [KAL WY­
WODA : LINEJNOJ (LinWindow), BITOWOJ (BitWindow) I LOGARIFMI“ESKOJ
(LogWindow). wO WSEH [KALAH PARAMETR T(hreshold) IMEET ODIN I TOT VE
SMYSL : ``TO ZNA“ENIE, SOOTWESTWU@]EE NULEWOMU CWETU (FONU).
dLQ LINEJNOJ [KALY PARAMETR S(tep) IMEET O“EWIDNYJ SMYSL : ``TO KOLI­
“ESTWO OTS“ETOW, PRIHODQ]IHSQ NA ODIN CWET PALITRY I EGO ZNA“ENIE MOVET
BYTX L@BYM POLOVITELXNYM “ISLOM.
zNA“ENIE Step W REVIME BitWindow MOVET IZMENQTXSQ OT 0 DO 12 I OZNA“AET
KOLI“ESTWO BITOW, NA KOTOROE SDWIGAETSQ 4­HBITOWOE OKNO, FORMIRU@]EE CWET
PALITRY W KAVDOM ZLEMENTE IZOBRAVENIQ.

10.4 fUNKCII OSNOWNOGO REVIMA PROGRAMMY 55
pRI ISPOLXZOWANII LOGARIFMI“ESKOJ [KALY ZNA“ENIE Step SLUVIT DLQ
NORMIROWKI PROLOGARIFMIROWANNOGO IZOBRAVENIQ I MOVET WYBIRATXSQ W DIA­
PAZONE OT 0 ( MAKSIMALXNYJ KONTRAST) DO 40 (MINIMALXNYJ KONTRAST).
pRI ZAPUSKE PROGRAMMY USTANAWLIWAETSQ LINEJNAQ [KALA. dLQ PEREHODA K
POBITOWOJ [KALE NEOBHODIMO NAVATX LEWU@ KLAWI[I MY[I WBLIZI BUKWY B W
STROKE LinWindow, DLQ PEREHODA K LOGARIFMI“ESKOJ [KALE ­ PRAWU@ KLAWI[U
ZDESX VE. wOZWRAT K LINEJNOJ [KALE ­ NAVATIEM LEWOJ KLAWI[I.
pRI ISPOLXZOWANII LOGARIFMI“ESKOJ [KALY WYWODIMOE IZOBRAVENIE POD­
WERGAETSQ SRAWNITELXNO MEDLENNOJ PROCEDURE WY“ISLENIQ DESQTI“NOGO LOGA­
RIFMA, “TO PROQWLQETSQ W ZNA“ITELXNOM ZAMEDELNII WIZUALIZACII, OSOBENNO
PRI ISPOLXZOWANII PROCESSOROW 80286 I 80386.
10.4.11 wKL@“ENIE/OTKL@“ENIE WYDA“I TEKU]IH OTS“ETOW
­ NAVATIE FUNKCIONALXNOJ KLAWI[I F1. pO UMOL“ANI@ WYDA“A OTS“ETOW W
TEKU]EM POLOVENII KURSORA NE PROIZWODITSQ ( PE“ATAETSQ WELI“INA ''­1'').
10.4.12 kORREKCIQ OTS“ETOW W WYBRANNYH TO“KAH IZOBRAVENIQ
­ DOSTIGAETSQ NAVATIEM FUNKCIONALXNOJ KLAWI[I F2. nOWOE ZNA“ENIQ W TEKU­
]EM POLOVENIE NEOBHODIMO WWESTI W OTWET NA ZAPROS
NewValue :.
sLEDUET IMETX W WIDU, “TO ``TA OPERACIQ DOSTATO“NO OTWETSTWENNA I MOVET
PRIWESTI K NEOBRATIMYM IZMENENIQM W DANNYH. pO``TOMU PO UMOL“ANI@ PRO­
GRAMMA RABOTAET S FAJLOM DANNYH W REVIME ''TOLXKO DLQ “TENIQ''. dLQ WOZMOV­
NOSTI KORREKCII NEOBHODIMO ZAPUSTITX PROGRAMMU S KL@“OM ­w. pROGRAMMA
WYDAET ``TU PODSKAZKU PRI POPYTKE KORREKCII OTS“ETOW BEZ ``TOGO KL@“A. pO­
MIMO ``TOGO, DOLVNA BYTX WKL@“ENA WYDA“A TEKU]IH OTS“ETOW ( SM. WY[E).
10.4.13 wKL@“ENIE/OTKL@“ENIE ''LUPY'' DLQ UWELI“ENIQ MELKOMAS­
[TABNYH DANNYH
­ NAVATIE FUNKCIONALXNOJ KLAWI[I F7. pRI ``TOM W LEWOM NIVNEM UGLU ``KRANA
NA IZOBRAVENII CWETOWOJ [KALY POQWLQETSQ UWELI“ENNYJ FRAGMENT IZOBRA­
VENIQ WOKRUG POLOVENIQ STRELKI. tO“NOE POLOVENIE STRELKI NAHODITSQ NA
PEREKRESTXE PRQMYH LINIJ, RAZDELQ@]IH KARTINU NA 4 KWADRANTA.
10.4.14 wYWOD TEKSTA W WYBRANNOM MESTE IZOBRAVENIQ
­ PO GORIZONTALI ­ NAVATIE KLAWI[I F8, POSLE “EGO NAVATIEM LEWOJ KNOPKI
MANIPULQTORA MY[X UKAZATX MESTO DLQ WYWODA I NABRATX TREBUEMYJ TEKST;
­ PO WERTIKALI ­ NAVATIE F8 S ODNOWREMENNO NAVATOJ KLAWI[EJ Shift, DALEE
­ ANALOGI“NO;

56 10 opisanie programmy FVIZ
10.4.15 oTRISOWKA RAMKI S DELENIQMI I OTS“ETAMI NA IZOBRAVENII
­ NAVATIE KOMBINACII KLAWI[ AEALtOE+F8;
10.4.16 wYWOD EDINICY MAS[TABA
­ NAVATIE KOMBINACII AECtrlOE + F8 S POSLEDU@]IM WWODOM DLINY MAS[TABNOGO
OTREZKA I TREBUEMOJ TEKSTOWOJ NADPISI;
10.4.17 pEREME]ENIE PO KRUPNOFORMATNOMU IZOBRAVENI@
pEREME]ENIE PO IZOBRAVENI@ S RAZMERAMI, PREWOSHODQ]IMI RAZMER ``KRANA
PRI WYBRANNOM UWELI“ENII ILI SVATII MOVNO PROIZWODITX PUTEM NAVATIQ
KLAWI[ MY[I S UWELI“ENIEM/UMENX[ENIEM MAS[TABA. oDNAKO DLQ BOLX[IH
IZOBRAVENIJ ``TOT SPOSOB DOSTATO“NO NEUDOBEN. nAVATIE KLAWI[I F9 POZWO­
LQET OSU]ESTWLQTX TAKOE PEREME]ENIE BOLX[IMI [AGAMI. pROGRAMMA WYDAET
ZAPROSY :
Fragm.X­posit.:
I
Fragm.Y­posit.:,
NA KOTORYE SLEDUET OTWETITX S KLAWIATURY. wWEDENNYE “ISLA INTERPRETI­
RU@TSQ KAK “ISLO [AGOW, NA KOTOROE SLEDUET PEREMESTITXSQ PO OBEIM KOORDI­
NATAM OTNOSITELXNO TEKU]EGO POLOVENIQ. rAZMER TAKOGO [AGA SOOTWETSTWUET
PRIMERNO 9/10 WYWODIMOGO FRAGMENTA I WYBRAN TAK, “TOBY PRI PEREME]ENII
NA 1 [AG RASSMATRIWAEMYE FRAGMENTY PEREKRYWALISX.
dLQ PEREHODA K SOSEDNEMU FRAGMENTU MOVNO WOSPOLXZOWATXSQ TAKVE DRUGIM
REVIMOM : PEREHOD WLEWO/ WPRAWO ­ NAVATIE AECtrlOE + --OE / AECtrlOE + AE--; PEREHOD
WWERH/WNIZ NA FRAGMENT ­ AECtrlOE + AEPageUpOE / AECtrlOE + AEPageDownOE.
dEJSTWIE, ANALOGI“NOE PRIMENENI@ KL@“EJ ­f I ­l W KOMANDNOJ STROKE (WY­
HOD W NA“ALO ILI KONEC IZOBRAVENIQ ODNOWREMENNO PO x I PO y), DOSTIGAETSQ
ODNOWREMENNYM NAVATIEM AECtrlOE + AEHomeOE ILI AECtrlOE + AEEndOE.
nIVE SLEDUET OPISANIE OTDELXNYH REVIMOW RABOTY PROGRAMMY, W KOTORYH
WSE KLAWI[I IME@T SPECIFI“ESKOE NAZNA“ENIE.
10.5 rABOTA S OTDELXNYMI REPERNYMI TO“KAMI
pEREHOD W ``TOT REVIM DOSTIGAETSQ NAVATIEM FUNKCIONALXNOJ KLAWI[I F5 PRI
NAHOVDENII W OSNOWNOM REVIME PROGRAMMY. pRI ``TOM W LEWOM WERHNEM UGLU
IZOBRAVENIQ POQWLQETSQ NADPISX :
Work with separate repers FullWind=15pix
GDE ZNA“ENIE FullWind SOOTWETSTWUET RAZMERAM RAMKI, OKRUVA@]EJ POLO­
VENIE STRELKI, W KOTOROJ PRI NEOBHODIMOSTI WYPOLNQ@TSQ IZMERENIQ : POLO­
VENIQ ISTO“NIKA, EGO QRKOSTI, ZNA“ENIQ FONA I DRUGIH PARAMETROW. wSE RAZME­

10.5 rABOTA S OTDELXNYMI REPERNYMI TO“KAMI 57
RY, PRINQTYE W ``TOM REVIME, QWLQ@TSQ NE“ETNYMI “ISLAMI. rAZMERY RAMKI
DLQ IZMERENIJ OGRANI“ENY TOLXKO DOSTUPNOJ OPERATIWNOJ PAMQTX@.
w ``TOM REVIME NEWOZMOVNY OPISANNYE WY[E FUNKCII, I NAVATIE KLAWI[
MY[I I FUNKCIONALXNOJ KLAWIATURY PRIWODIT K SLEDU@]IM DEJSTWIQM :
ffl DOBAWLENIE TO“EK K SPISKU REPEROW --
NAVATIE LEWOJ KNOPKI MY[I W TREBUEMOM MESTOPOLOVENII , PRI ``TOM
ZDESX POQWLQETSQ KWADRAT S CWETOM PALITRY, SOOTWETSTWU@]IM MAKSI­
MALXNYM OTS“ETAM. rAZMER KWADRATA PO UMOL“ANI@ SOOTWETSTWUET RAZ­
MERU OKNA, W KOTOROM OPREDELQ@TSQ ZNA“ENIQ PARAMETROW ISTO“NIKA ( NA­
PRIMER, 15 PIKSELAM). eSLI WIDIMOSTX MARKERA ZATRUDNENA, TO W CENTRE
KWADRATA BUDET WYWEDEN MALENXKIJ KWADRAT PROTIWOPOLOVNOGO (NULEWO­
GO) CWETA.
ffl ISKL@“ENIE SU]ESTWU@]IH TO“EK IZ SPISKA --
NAVATIE PRAWOJ KNOPKI MY[I W MESTOPOLOVENII IME@]EGOSQ KWADRATA,
PRI ``TOM IZMENQETSQ EGO CWET NA PROTIWOPOLOVNYJ ( NULEWOJ).
ffl “TENIE SPISKA POLOVENIJ REPEROW IZ FAJLA --
NAVATIE FUNKCIONALXNOJ KLAWI[I F1. pRI ``TOM NUVNO S KLAWIATURY
WWESTI IMQ FAJLA. w MESTAH, SOOTWETSTWU@]IH KOORDINATAM REPEROW,
BUDUT WYWEDENY UKAZANNYE WY[E MARKERY. ---TOT SPISOK REPEROW MOVNO
ISPOLXZOWATX TAK VE, KAK I POSTROENNYJ WRU“NU@. pRI ISPOLXZOWANII
KL@“A ''­n'' W KOMANDNOJ STROKE KAVDYJ REPER BUDET NADPISAN SWOIM PO­
RQDKOWYM NOMEROM, A PRI ISPOLXZOWANII KL@“A ''­N'' NADPISX BUDET WZQTA
IZ STROKI WHODNOGO FAJLA, “TO UDOBNO PRI “TENII FAJLOW SOZDANNYH, KAK
OPISANO NIVE. nUVNO IMETX W WIDU, “TO TEKSTOWAQ INFORMACIQ WYWODIT­
SQ NA ``KRAN TOLXKO WO WREMQ “TENIQ FAJLA I PRI POWTORNYH WYZOWAH OPI­
SYWAEMOGO REVIMA SOHRANQ@TSQ TOLXKO KOORDINATY WWEDENNYH REPERNYH
TO“EK.
ffl ZAPISX SPISKA REPEROW W FAJL --
NAVATIE FUNKCIONALXNOJ KLAWI[I F3. nUVNO S KLAWIATURY WWESTI IMQ
WYHODNOGO FAJLA, W KOTOROM BUDUT ZAPISANY POLOVENIQ REPERNYH TO“EK
W TEKSTOWOM WIDE.
ffl ZAPISX W FAJL KOORDINAT REPEROW WMESTE S DOPOLNITELXNOJ INFORMACIEJ
--
NAVATIE FUNKCIONALXNOJ KLAWI[I F4. pRI ``TOM NEOBHODIMO WWESTI NE­
OBHODIMU@ INFORMACI@ DLINOJ DO 20 SIMWOLOW BEZ PROBELOW. iNFOR­
MACIQ NEMEDLENNO ZAPISYWAETSQ I NE MOVET W DALXNEJ[EM KORREKTIRO­
WATXSQ W PROGRAMME.

58 10 opisanie programmy FVIZ
ffl USTANOWKA STRELKI NA CENTR TQVESTI WYBRANNOGO FRAGMENTA I OPREDELE­
NIE PARAMETROW IZOBRAVENIQ --
NAVATIE FUNKCIONALXNOJ KLAWI[I F5. eSLI NAVATX F5 ODNOWREMEN­
NO S AEShiftOE, TO POLU“ENNYE PARAMETRY( KOORDINATY CENTRA TQVESTI
Xcrd,Ycrd, INTEGRAL W RAMKE Flux , ZNA“ENIE FONA Fon, POLU[IRINY IZO­
BRAVENIQ ­ FWHM, sigX, sigY) PE“ATA@TSQ W POSLEDNEJ STROKE ``KRANA,
A TAKVE ZANOSQTSQ W FAJL S IMENEM ''FVIZ CRD.TMP'', NAHODQ]IJSQ W
TEKU]EM KATALOGE.
ffl OPREDELENIE STATISTI“ESKIH HARAKTERISTIK IZOBRAVENIQ W RAMKE --
NAVATIE FUNKCIONALXNOJ KLAWI[I F6. pRI ``TOM SREDNEE ZNA“ENIE W RAM­
KE (Mean) WMESTE S SREDNEKWADRATI“NYM OTKLONENIEM OTS“ETOW ( RMS)
I KOLI“ESTWOM OTS“ETOW W RAMKE ( Npo) PE“ATA@TSQ W POSLEDNEJ STROKE
``KRANA I ZAPISYWA@TSQ W FAJL FVIZ CRD.TMP.
ffl WKL@“ENIE/WYKL@“ENIE LUPY --
NAVATIE FUNKCIONALXNOJ KLAWI[I F7.
ffl IZMENENIE RAZMERA RAMKI DLQ PROWEDENIQ IZMERENIJ --
NAVATIE FUNKCIONALXNOJ KLAWI[I F9. pRI ``TOM PROGRAMMA ZAPRA[IWA­
ET :
New Window : .
w OTWET NEOBHODIMO WWESTI POLNYJ RAZMER RAMKI. pO UMOL“ANI@ RAMKA
S“ITAETSQ KWADRATNOJ. pRI ZAPUSKE PRINIMAETSQ RAZMER 15 ``LEMENTOW.
ffl IZMENENIE WERTIKALXNOGO RAZMERA RAMKI --
NAVATIE KOMBINACII KLAWI[ AECtrlOE+F9. pOSLE “EGO NEOBHODIMO W OTWET
NA ZAPROS
New WindowY :
WWESTI TREBUEMYJ POLNYJ RAZMER RAMKI PO WERTIKALI. pOSLE NEZAWISI­
MOGO IZMENENIQ WERTIKALXNOGO RAZMERA RAMKI NAVATIE F9 MODIFICIRUET
TOLXKO GORIZONTALXNYJ RAZMER. ~TOBY WERNUTXSQ K NA“ALXNOMU SOSTOQ­
NI@ S ODNOWREMENNOJ MODIFIKACIEJ OBOIH RAZMEROW, NEOBHODIMO USTANO­
WITX RAWNYE RAZMERY DLQ RAMKI PO OBEIM KOORDINATAM.
eSLI PRI USTANOWKE RAZMEROW RAMKI EE OB]IJ OB—EM PREWY[AET OB—EM
SWOBODNOJ OPERATIWNOJ PAMQTI, TO RAZMER USTANAWLIWAETSQ RAWNYM 15
PIKSELAM.
ffl IZMENENIE TOL]INY RAMKI DLQ OPREDELENIQ FONA --
NAVATIE KOMBINACII KLAWI[ AEAltOE+F9. w OTWET NA ZAPROS

10.6 pOSTROENIE SE“ENIJ IZOBRAVENIQ 59
New Border :
NEOBHODIMO WWESTI TREBUEMU@ TOL]INU ( OBY“NO 2­3 PIKSELA). oBY“NO
ONA PRINIMAETSQ RAWNOJ 1 PIKSELU, NO PRI NEOBHODIMOSTI BOLEE TO“NOGO
OPREDELENIQ ZNA“ENIQ FONA ``TO OKAZYWAETSQ POLEZNYM.
ffl IZMENENIE RAZMERA KWADRATNOGO MARKERA --
NAVATIE FUNKCIONALXNOJ KLAWI[I F9 S ODNOWREMENNO NAVATOJ KLAWI[EJ
AEShiftOE. pROGRAMMA ZAPRA[IWAET NOWYJ RAZMER MARKERA :
New Boxsize :,
NA KOTORYJ NEOBHODIMO OTWETITX. pO UMOL“ANI@ ON PRINQT RAWNYM 15
``LEMENTAM.
ffl UDALENIE TEKU]EGO SPISKA REPEROW --
NAVATIE KOMBINACII KLAWI[ AEShiftOE+F3.
ffl WYHOD IZ MODY RABOTY S REPERAMI W OSNOWNOJ REVIM --
NAVATIE FUNKCIONALXNOJ KLAWI[I F10 ILI KLAWI[I Enter. pRI ``TOM
NADPISX W LEWOM WERHNEM UGLU IS“EZAET.
sLEDUET U“ESTX, “TO PRI WYHODE W OSNOWNOJ REVIM PARAMETRY OTME“ENNYH
REPEROW OSTA@TSQ W PAMQTI, I PRI POWTORNOM WHODE W PROCEDURU OTME“ENNYE
REPERY WYSWE“IWA@TSQ I S NIMI MOVNO PRODOLVATX RABOTU.
10.6 pOSTROENIE SE“ENIJ IZOBRAVENIQ
pEREHOD K POSTROENI@ SE“ENIJ WYPOLNQETSQ NAVATIE KLAWI[I F6 W OSNOWNOM
REVIME RABOTY. pRI ``TOM W LEWOM WERHNEM UGLU ``KRANA POQWLQETSQ SOOB]ENIE
:
Work with repers/slices.
kAK I W PREDYDU]EM SLU“AE, NAVATIQ WSEH KLAWI[ IME@T SMYSL, OTLI“NYJ
OT TOGO, KOTORYJ ONI IME@T W OB]EJ MODE.
dLQ POSTROENIQ RAZREZA NEOBHODIMO PUTEM NAVATIQ LEWOJ KNOPKI MY[I
( ILI KLAWI[I AEEnterOE) UKAZATX TO“KI, “EREZ KOTORYE DOLVEN PROHODITX SE­
“ENIE. pRI ``TOM TO“KI POME“A@TSQ KRESTIKAMI. pOSLE OTMETKI NEOBHODIMOGO
“ISLA TO“EK (NE MENEE 2 DLQ PROIZWOLXNOJ TRAEKTORII) SLEDUET NAVATX PRAWU@
KLAWI[U MY[I, OZNA“A@]U@ KONEC WWODA TO“EK. pROGRAMMA ZAPROSIT WYSOTU
APERTURY INTEGRIROWANIQ W KANALAH
Aperture :,
KOTORU@ NUVNO WWESTI S KLAWIATURY. pOLOVENIE TO“EK APPROKSIMIRUETSQ
GLADKOJ KRIWOJ y(x) ILI x(y) W ZAWISIMOSTI OT RASPOLOVENIQ TO“EK. rASS“I­
TANNOE POLOVENIE TRAEKTORII OKRUGLQETSQ DO BLIVAJ[EGO CELOGO POLOVENIQ.
sUMMIROWANIE W APERTURE WYPOLNQETSQ tolxko PO STROKAM ILI PO STOLB­
CAM IZOBRAVENIQ.

60 10 opisanie programmy FVIZ
tO“KI IZOBRAVENIQ, POPAW[IE W APERTURU INTEGRIROWANIQ, WYWODQTSQ NA
``KRAN IZMENENNYM CWETOM. pOLU“ENNYJ TAKIM OBRAZOM RAZREZ WYWODITSQ W WI­
DE GRAFIKA. kOORDINATY TO“EK, “EREZ KOTORYE PROHODIT SE“ENIE, ZAPOMINA@T­
SQ WPLOTX DO SLEDU@]EGO NAVATIQ LEWOJ KLAWI[I MY[I, OZNA“A@]EGO PEREHOD
K NOWOJ TRAEKTORII INTEGRIROWANIQ, PO``TOMU WTORI“NOE NAVATIE PRAWOJ KLA­
WI[I MY[I SNOWA PRIWEDET K ZAPROSU NA WYSOTU APERTURY INTEGRIROWANIQ
WDOLX TOJ VE TRAEKTORII.
w ``TOM REVIME WYPOLNQETSQ I RQD DRUGIH FUNKCIJ :
ffl OTKRYTIE FAJLA DLQ ZAPISI KOORDINAT OTME“ENNYH TO“EK --
NAVATIE KLAWI[I F1 I WWOD IMENI FAJLA W OTWET NA ZAPROS
Name :.
eSLI FAJL BYL OTKRYT USPE[NO, TO W NEGO ZANOSQTSQ KOORDINATY WSEH
OTME“ENNYH TO“EK.
ffl ZAPISX KOORDINAT OTME“ENNYH TO“EK W FAJL --
NAVATIE KLAWI[I F2. pRI POPYTKE ZAPISI BEZ OTKRYTIQ FAJLA PROGRAM­
MA WYDAET SOOB]ENIE :
No file for data.
ffl ZAKRYTIE FAJLA KOORDINAT --
NAVATIE KLAWI[I F3.
ffl ZAPISX POSTROENNOGO RAZREZA W DWOI“NYJ FAJL --
NAVATIE FUNKCIONALXNOJ KLAWI[I F4. eSLI KLAWI[A NAVATA, A NE BYL
POSTROEN NI ODIN RAZREZ, PROGRAMMA WYDAET SOOB]ENIE :
No slice
I NIKAKIH DEJSTWIJ NE PROIZWODIT, INA“E PROGRAMMA PROSIT WWESTI IMQ
FAJLA
Name :
DLQ ZAPISI RAZREZA I ZAPISYWAET NA DISK FAJL W STANDARTNOM FORMATE
PRQMOGO DOSTUPA, SOSTOQ]EGO IZ DWUHBAJTOWYH “ISEL.
ffl POSTROENIE RAZREZOW PO “EREZ WYBRANNU@ TO“KU --
NAVATIE KLAWI[ ''x'',''y'' DLQ POLU“ENIQ GORIZONTALXNOGO I WERTIKALXNO­
GO RAZREZA, SOOTWETSTWENNO, W W PREDELAH WYWEDENNOGO NA ``KRAN FRAGMENTA
I KLAWI[ ''X'', ''Y'' ­ DLQ SE“ENIJ “EREZ WSE IZOBRAVENIE. pRI WWEDENNYH
NESKOLXKIH TO“KAH ISPOLXZOWATXSQ BUDET PERWAQ IZ NIH.
ffl WKL@“ENIE/WYKL@“ENIE LUPY --
NAVATIE FUNKCIONALXNOJ KLAWI[I F7.

10.7 oGRANI“ENIQ I NEOBHODIMYE RESURSY 61
ffl WOZWRAT W OSNOWNOJ REVIM PROGRAMMY --
NAVATIE FUNKCIONALXNOJ KLAWI[I F10. pRI ``TOM O“ISTKA IZOBRAVENIQ,
ZANQTOGO RAZREZOM NE PROIZWODITSQ.
sLEDUET DOBAWITX, “TO PRI POSTROENII SLEDU@]EGO RAZREZA ILI PRI NAVATII
KLAWI[I Esc IZOBRAVENIE, ZANQTOE GRAFIKOM, WOSSTANAWLIWAETSQ.
10.7 oGRANI“ENIQ I NEOBHODIMYE RESURSY
pROGRAMMA RABOTAET NA IBM­SOWMESTIMYH KOMPX@TERAH S MONITOROM NE NIVE
EGA. pRI ``TOM VELATELXNO NALI“IE MANIPULQTORA ''MY[X'' TIPA Microsoft.
pRI OTSUTSTWII MANIPULQTORA, NO NALI“II COM­PORTA NEOBHODIMO WOSPOLX­
ZOWATXSQ PROGRAMMOJ TIPA AGMOUSE. oGRANI“ENIJ NA RAZMER IZOBRAVENIQ
NET. mAKSIMALXNYJ RAZMER ODNOWREMENNO WYWODIMOGO FRAGMENTA -- 4096 \Theta 3840
``LEMENTOW( DLQ VGA). ~ISLO REPERNYH TO“EK W REVIME RABOTY S OTDELX­
NYMI REPERAMI NE PREWY[AET 1024. ~ISLO TO“EK DLQ POSTROENIQ RAZREZA --
NE BOLEE 20. mAKSIMALXNAQ STEPENX APPROKSIMIRU@]EGO POLINOMA DLQ PO­
LU“ENIQ RAZREZA -- 3­Q. dLQ NORMALXNOGO WYWODA TEKSTOW NA ``KRAN NEOBHO­
DIMO PRISUTSTWIE W SPRAWO“NIKE FORTC NA DISKE C: FAJLOW S IMENAMI
MEDIUM.FNT I SMALL.FNT ( ``TO MOGUT BYTX FAJLY IZ NABORA FONTOW PRO­
GRAMMY CHIWRITER).
zAGRUZO“NYJ RAZMER PROGRAMMY -- 150 KBAJT.
10.8 rABOTA S DANNYMI W FORMATE FLOAT*4
sLEDUET OTMETITX, “TO DLQ RABOTY S DANNYMI, ZAPISANNYMI W WIDE FAJLA
PRQMOGO DOSTUPA, NO W FORMATE FLOAT*4, SU]ESTWUET PROGRAMMA FVIZF.EXE,
RABOTA@]AQ PRAKTI“ESKI TAK VE, KAK I WY[EOPISANNAQ, S TOJ LI[X RAZNICEJ,
“TO [AG WYWODA QWLQETSQ WELI“INOJ S PLAWA@]EJ TO“KOJ, A POSTROENNYJ RAZ­
REZ ZAPISYWAETSQ NA DISK TAKVE W FORMATE FLOAT*4. dLQ OPERACIJ S NIM
SLEDUET POLXZOWATXSQ PROGRAMMOJ VECVIZF.EXE.